Frits Spits, Nederlands bekendste en veelvuldig gelauwerde radio-dj, televisiepresentator en schrijver (75), kreeg januari 2023 een hartinfarct. In zijn nieuwe boek Op de golven dansen wij zoekt hij aan de hand van zijn favoriete Nederlandse liedjes naar een nieuw begin.

Midden in je laatste boek Op de golven dansen wij verhaal je uitvoerig over je hartinfarct. Drie pagina’s lang noem je geen liedjes meer. Viel de muziek even weg?

“Ja, dat zou je kunnen zeggen. Misschien niet letterlijk zo, ik kan in het ziekenhuis wel muziek hebben gedraaid, maar ik was op mezelf teruggeworpen. Ik moest het gebeurde verwerken. Overigens was het geen ernstig infarct geweest. De artsen noemden het een schampschot. Er zijn twee stents geplaatst. Het gaat mij nu redelijk.”

Hoe verliep het herstel? Je schrijft dat je vooral je grenzen moest leren accepteren.

“De revalidatie vond in het ziekenhuis plaats. De man daar zei me dat ik moest ophouden met inspannen als ik een grens voelde. De grens kun je wel opzoeken, maar vroeger ging je door, zo van ‘nog even doen’. Niet meer dus. Even slikken was dat. Ik ben er nu aan gewend. Het is verstandig zo. Ik heb een eigenwijs karakter, denk dat ik het zelf wel weet, maar dit is een andere wereld. Hockeyen durf ik niet meer. Ik loop nog één keer in de week hard. Dat gaat goed, al ben ik geen jong veulen meer.”

Ben je verder nog anders gaan leven? Eet of drink je bijvoorbeeld anders?

“Alcohol drinken deed ik sowieso al niet. Ik eet niet vet. Af en toe is er nog de neiging om wat te snoepen. Ik drink karnemelk en gebruik veel eiwitten. Ik leef gezond en let op mijn gewicht. Dat deed ik al voor het hartinfarct dus dat is eigenlijk niet veranderd.”

Na het hartinfarct ging je hele manier van denken op de schop, constateer je.

“Een hartinfarct drukt je met de neus op de feiten. Het lichaam geeft een signaal, het leven is eindig. De horizon is zichtbaar geworden, terwijl hij voor het hartinfarct niet te zien was. Ik ervaarde eerder veel verdriet bij het lijden van mijn vrouw, maar dat is toch anders. Voor jezelf relativeer je. Overigens ben ik niet zozeer met de dood bezig als wel met de tijd die me nog rest. Die tijd wil ik zo goed mogelijk besteden. Met mijn geliefde, kinderen en kleinkinderen.”

Je hebt het in je boek vaak over dromen. Wat is jouw droom nog?

“Mijn droom is abstracter dan iets van een bucketlist. Ik droom over een wereld zonder oorlog, een vreedzame wereld. We drijven daar nu ernstig vanaf. Jonge mensen worstelen met zaken zoals je dat zelf vroeger ook deed. Uit het liedje Dit Is Alles van Wende spreekt nood. Het is magistraal gezongen, maar het is somber en ik wend me ervan af. Andere liedjes op hetzelfde album Sterrenlopen zijn positiever. Jonge zangeressen komen vaak voorbij in mijn boek. Ze zeggen veel over de tijdgeest en de veranderde man-vrouwverhouding. Ik blijf nieuwsgierig naar wat de nieuwe generatie te vertellen heeft.”

Door de hoofdstukken en liedjes in je boek heen zoek je naar een nieuw begin. Kan dat?

“Zoeken naar een nieuw begin kan altijd. Accepteren dat iets gebeurd is. Loslaten en weer genieten van het leven. Andere mensen helpen daarbij. Mijn boek is ook een soort dagboek.”

Zijn goede muziek en liedteksten een soort therapie voor je?

“Therapie is een te zwaar woord. Ze tillen me even naar een andere wereld. In die wereld zijn geen problemen, bestaat geen oorlog en is iedereen aardig. Vroeger had je die ervaring als je naar Bob Dylan of de Beatles luisterde. Je kreeg zicht op geluk en liefde. De liefde is uiteindelijk het enige dat telt.”

Een liedtekst die aanzet tot nadenken moet wel goed zijn, naar jouw idee. Toch kan het mij helemaal niet aanspreken. Of vandaag niet, maar morgen wel.

“Het kan inderdaad per persoon en per levensfase verschillen. Het is subjectief. Wat ik heb gevonden wil ik delen met de radioluisteraars. Ik wil niet hovaardig zijn. Wat vind jij ervan? Dat vraag ik. Mensen uitnodigen mee te gaan in de gedachten en mee te zingen met alle artiesten.”

Heb je tips voor andere hartpatiënten? Welk liedje raad je hen vooral aan?

Op de golven dansen wij van Van Dik Hout waaraan ik de titel van mijn boek ontleend heb. Het liedje gaat over het leven, de wereld, de betrekkelijkheid ervan en de dood. Neem verder de signalen van je lichaam serieus. Onderschat die niet.”

Frits Spits, Op de golven dansen wij, Luitingh Sijthoff 2023, ISBN 9789021039398. De QR-code achter in het boek biedt via Spotify direct toegang tot de besproken liedjes.

Tekst: Mariëtte van Beek
Beeld: Frits Spits
Fotograaf: KRO NCRV Stijn Ghijsen

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine.

Hartfalen leidt tot vochtophoping op verschillende plekken in het lichaam. Het verzwakte hart kan het bloed niet goed rondpompen, en dus ook het vocht niet goed afvoeren. Dat leidt ertoe dat door de ophoping van vocht in de longen het ademhalen moeilijker wordt – wat uiteindelijk kan leiden tot een acuut hartfalen. De patiënt moet dan in het ziekenhuis een infuus krijgen met een medicijn die het vocht alsnog afvoert.

Die ophoping van vocht is een sluipend proces. Je merkt het pas laat. Het blijkt nu mogelijk om via kunstmatige intelligentie veranderingen aan de stem door vochtophoping waar te nemen. In Maastricht en Barcelona wordt nu onderzocht of stemherkenning de vochtophoping ook écht op tijd kan ontdekken, waardoor de cardioloog medicatie kan voorschrijven en de ziekenhuisopname voorkomen wordt.

“We hebben te maken met een enorme druk op de zorg, bijvoorbeeld door personeelsgebrek en stijgende kosten”, aldus de Maastrichtse hoogleraar cardiologie Hans-Peter Brunner-La Rocca. Hij is samen met onder meer cardiologiecentrum Clinic Barcelona begonnen aan een onderzoek naar stemherkening. De onderzoekers testen de stemherkenning de komende periode bij 200 hartfalenpatiënten.  “Ik geloof dat we met digitale zorg grote stappen kunnen zetten om de zorg toegankelijk te houden. Als mensen thuis, met hun smartphone, hun ziekte betrouwbaar kunnen monitoren, hoeven ze minder vaak naar het ziekenhuis. Bovendien is stemherkenning voor de patiënt eenvoudig: hij of zij hoeft maar een paar zinnen uit te spreken en de app weet genoeg. Als de app aangeeft dat er toch iets aan de hand is, kan de arts snel en gericht in actie komen, bijvoorbeeld door het bijstellen van medicatie. Met naar schatting ruim 240.000 hartfalenpatiënten in Nederland kan het écht een verschil maken als je op deze manier het aantal ziekenhuisbezoeken vermindert én opnames voorkomt.”

Maarten van Rossem drinkt geen alcohol meer, sinds enige jaren. Met roken was hij eerder al gestopt. “Alle bejaarden zou ik willen adviseren met alcohol te stoppen”, deed hij een oproep in een gesprek met dit blad. “Alcoholgebruik is hen aan te zien. Ze kunnen er minder goed tegen als jongeren, en het is slecht voor hun gezondheid!”

“Als ze teveel op hebben….”, mijmert Maarten, “….een dronken bejaarde is geen reclame voor het mensdom!” Hij adviseert bejaarden ook te stoppen met roken, of eigenlijk zou iedereen dat moeten doen, zo vroeg mogelijk. “Dat is helemaal niet moeilijk. Stoppen met roken en alcohol drinken is een kwestie van twee weken even doorzetten. Dat mensen zeggen niet af te komen van hun rookverslaving….. Al dat gezeur van ‘ik kan het niet, het lukt me niet’, je kunt het best!”

Kater

“Ook dat gezeik van: een heerlijk glaasje wijn. Als je ouder bent zijn de katers onaangenamer dan wanneer je nog jong bent. Ik zou zeggen: stop ermee. Ik heb er achteraf spijt van dat ik niet eerder ben gestopt met roken en drinken.”

De Slimste Mens

Maarten, wie kent hem niet van De Slimste Mens, waar hij samen met Philip Frericks dagelijks miljoenen aan de beeldbuis weet te kluisteren. Nog twee seizoen, vertelt hij, dan stoppen Philip en hij ermee. “Eind januari volgend jaar zie je ons voor het laatst bij De Slimste Mens”, waarschuwt hij alvast.

Hartoperatie

In 2005 werd Maarten aan zijn hart geopereerd. “Na een lezing voelde ik me eigenaardig,  zwak en zweterig. De volgende dag zou ik naar Berlijn moeten voor een lezing, maar mijn vrouw hield me daarvan af. Ze zei: ga eerst naar de dokter. Ik kwam bij een jonge vervangster, die bleek wegtrok toen ze me zag. ‘U heeft de ergste hartruis die ik ooit gehoord heb’, vertelde ze. Ik ben toen nog op de fiets naar het Diaconessenhuis in Utrecht gereden. Daar bleek dat mijn mitralisklep voor driekwart was afgescheurd. Een zeer zeldzaam verschijnsel. Ik ben daarop per ambulance naar het Catharina in Eindhoven gebracht waar de klep middels een openhartoperatie weer werd vastgezet.”

Wachtlijst

Waarom naar Eindhoven? “In het Universitaire ziekenhuis in Utrecht was een erg lange wachtlijst. Mijn cardioloog zocht en vond een plek waar ik binnen vijf dagen terecht kon, en zo kwam ik in het Catharina. Ik moet er niet aan denken dat ik maanden had moeten wachten. Ik was er zo slecht aan toe, dat ik zelfs zittend moest slapen, liggen ging niet.”

Ritmestoornissen

De hartproblemen waren voor Maarten nog niet voorbij, daarna. “Een paar jaar later kreeg ik last van boezemfibrilleren. Dat werd zo ernstig, dat ik op zulke momenten te weinig adem kreeg. Er kwam een heel behandeltraject, waarbij ik tot driemaal toe in het ziekenhuis een schokje kreeg. Nou, dat hielp niks. Ik was het ziekenhuis nog niet goed en wel uit gelopen na de eerste cardioversie, of het boezemfibrilleren begon opnieuw. Ik viel dus weer terug. Drie jaar geleden zei de cardioloog: je bent uitbehandeld. Ik kreeg daarop medicijn, digoxine. Sinds ik die slik heb ik nergens meer last van. Een enkele keer was mijn hartslag wel wat versneld, maar het gaat goed, ik leef een normaal leven.”

Waar die ritmestoornissen nou precies vandaan kwamen, is nog steeds een raadsel. “Juist op de momenten waarop ik rustig was, sloeg mijn hart op hol. Ik was dus helemaal niet gestrest of zo.”

Alcohol

Overigens was er volgens Maarten geen relatie tussen zijn eerder klepproblemen en de hartritmestoornis. “Na de openhartoperatie in 2005 vroeg ik aan de cardioloog: kan ik nog alcohol drinken? Die zei dat het verstandig zou zijn om maximaal twee glazen per dag te drinken. Maar ik verloor gaandeweg mijn interesse erin, en stopte negen jaar geleden met alcohol drinken. Indertijd, in de periode voor mijn hartoperatie, dronk ik stevig. Maar ik rookte niet meer.”

Ik bestond niet meer

Wat Maarten vooral is bijgebleven was het feit dat hij op papier opeens niet meer bestond. “Die hele behandeling in Utrecht en Eindhoven, daar ben ik heel tevreden over. Het enige wat niet klopte was de administratie. Na mijn operatie in het Catharina moest ik nog een week in het Diaconessenhuis liggen. De eerste dag daar kreeg ik niks te eten. “U bestaat niet”, zei de zaalarts tegen me. Ze waren blijkbaar de statuspapieren uit Eindhoven kwijtgeraakt. Vrij komisch dat je dan niet meer bestaat. Maar de behandeling was prima in orde!”

Gezond eten

Mensen krijgen tegenwoordig vaak het advies mee om voor en na een operatie gezond te eten en leven. “Mijn vrouw heeft het daar ook vaak over”, wuift Maarten dit argument weg. “Ik ga niet speciaal vezelrijk voedsel tot me nemen. Ik heb geen uitzonderlijk gezonde levensstijl, ga wel elke dag wandelen. Ik ben al trots als ik vier kilometer haal. Daar ben ik dan 50 minuten mee bezig.”

Blijf actief

In De Slimste Mens adviseerde Maarten ouderen om zo lang mogelijk actief te blijven. Maarten zelf reist rond met zijn theatertour, doet mee aan tv-programma’s (onder meer met Emma Wortelboer), heeft een eigen podcast en natuurlijk zijn blad Maarten[1]. Hij zegt vooral veel tijd kwijt te zijn aan schrijven, van artikelen en boeken. Van stress zegt Maarten weinig

[1] https://www.maartenonline.nl

Tekst: Henri Haenen
Beeld: Maarten van Rossem
Fotografie: Tessa Posthuma-de Boer

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine.

Kak Khee Yeung is vaatchirurg in het Amsterdam UMC en doet daarnaast onder meer onderzoek naar aorta aneurysma. In iedere editie van Hartbrug Magazine houdt ze ons op de hoogte van haar werk en de nieuwste ontwikkelingen binnen haar vakgebied. Dit keer vertelt ze, samen met AI-expert Jelmer Wolterink van Universiteit Twente, over kunstmatige intelligentie in de zorg.

Wat is precies jullie connectie?

Kak Khee: “Een van de dingen die Jelmer en ik gemeen hebben is dat we allebei staan voor de patiënt en het belangrijk vinden om de zorg voor hen te verbeteren.”

Jelmer: “Ik ben geen arts, maar werk als universitair docent verbonden aan het TechMed Centre van de Universiteit Twente. Eerder heb ik ook in het Amsterdam UMC gewerkt, waar ik Kak Khee heb leren kennen. We werken sindsdien veel samen aan verschillende onderzoeken. Mijn afdeling richt zich op automatische beeldanalyse en het ontwikkelen van AI-methodes om voorspellingen te kunnen doen voor de patiënt. Binnen de vaatchirurgie bestaan problemen die zich goed lenen voor het gebruik van AI, omdat er veel data voor handen zijn: denk aan CT-scans, MRI-scans, bloedwaarden en beelden vanuit de OK. Het huidige VASCUL-AID onderzoek dat Kak Khee leidt is voor ons bijvoorbeeld een cadeau, omdat daar heel veel data worden verzameld. Daarmee kunnen we onze methodes goed testen.”

Voor veel mensen is AI nog steeds een vrij vaag begrip, omdat het zo breed is. Wat heeft de patiënt hier nu concreet aan?

Jelmer: “AI is inderdaad heel breed; het gaat veel verder dan Chat GPT en taalmodellen. We kunnen kunstmatige intelligentie bijvoorbeeld ook inzetten om beter te bepalen wanneer en hoe vaak iemand terug moet komen voor controle, welke patiënt een ingreep nodig heeft en wanneer, en hoe groot de kans is dat een operatie succesvol zal zijn. Er zitten nog wel heel wat stappen tussen voordat we dit daadwerkelijk kunnen inzetten in de kliniek. Net als met ieder nieuw product, willen we eerst zeker weten dat het goed werkt en wat de beperkingen zijn. Stel dat we een model ontwikkelen dat de groei van een aneurysma voorspelt, maar het is alleen getest op mannen, terwijl bij vrouwen een ander soort groei te zien is, dan kleven daar risico’s aan. We moeten ook kijken hoe we een zo goed mogelijk rekenmodel kunnen ontwikkelen met zo min mogelijk gegevens. Want van de ene patiënt heb je bijvoorbeeld een CT-scan en van de andere alleen een MRI. Het is natuurlijk niet zo dat de patiënt een extra onderzoek moet ondergaan, puur om het model beter te maken. Het is juist de bedoeling dat de patiënt minder vaak naar het ziekenhuis hoeft te komen.”

Kak Khee: “Daarnaast onderzoeken we ook of het gebruik van AI daadwerkelijk iets toevoegt voor een specifieke groep patiënten. Zijn de voorspellingen die het model maakt accuraat genoeg? En, ook heel belangrijk, wil de patiënt wel weten of en wanneer hij ziek wordt? Voor het VASCUL-AID onderzoek hebben we al een aantal patiënteninterviews gedaan, waarbij we deze vragen ook stelden. Tot nu toe zijn de reacties heel positief. Mensen lijken zeer bereid om data beschikbaar te stellen of zelf in te voeren in een app, als dat hun eigen ziektevoorspelling verbetert.”

Er zijn best veel verhalen over datalekken, waarbij persoonlijke gegevens op straat komen te liggen. Wordt er anders omgegaan met gevoelige patiëntengegevens als met bijvoorbeeld bedrijfsdata?

Jelmer: “Natuurlijk. Bij veel bedrijven wordt gekeken hoe data op een goedkope manier verkregen kunnen worden, in de medische wereld speelt privacy een veel belangrijkere rol. Uiteraard gaan we uiterst secuur met patiëntengegevens om, daar zijn allerlei regels voor. Een opkomende ontwikkeling is bijvoorbeeld federated learning, waarbij alleen het algoritme wordt uitgewisseld tussen verschillende ziekenhuizen en niet de patiëntendata. Daarnaast wordt er alles aan gedaan om te voorkomen dat de gegevens kunnen worden teruggeleid naar een persoon. Bij beelden waarop een gezicht te zien is, wordt dit bijvoorbeeld onherkenbaar gemaakt. Ik heb dus geen idee van welke patiënten ik beelden krijg, die informatie staat op een veilige server waar vrijwel niemand bij kan.”

Kak Khee: “Er zijn maar een paar mensen die de sleutel hebben om die geanonimiseerde beelden terug te leiden naar een persoon. Bij Vascul-aid kan ik dat bijvoorbeeld, als hoofdonderzoeker. Er worden geen data gedeeld met mensen die er niets mee te maken hebben. Voordat de gegevens gebruikt worden, wordt alles ook meermaals gecontroleerd door de privacy officer, de data protection officer en de ethische commissie. Daar gaat veel tijd overheen.”

Is dat niet frustrerend?

Jelmer: “Soms wel. We hebben nu bijvoorbeeld, voor een ander onderzoek, CT-scans van duizenden patiënten liggen. Daar kan ik hele mooie dingen mee doen. Maar voordat we ze mogen gebruiken, zijn we maanden verder. Toch begrijp ik heel goed dat het zo werkt. We zijn afhankelijk van de patiënt om goede modellen te ontwikkelen en als er op dit gebied geen vertrouwen is, zullen mensen ook geen toestemming willen geven om hun data te gebruiken.”
Kak Khee: “Ethiek speelt een belangrijke rol bij het gebruik van AI in de medische wereld. We stellen onszelf continu kritische vragen, zoals: is het wel ethisch om bepaalde informatie, zoals afkomst, te gebruiken in een algoritme? Is het daarnaast ook zinvol, of voegt het niets toe? En is het wel ethisch om een computer te geloven in plaats van een arts, als het rekenmodel afwijkt van de richtlijn?”
Jelmer: “Een algoritme heeft altijd een bepaalde onzekerheidsmaat. Als je de computer data geeft waar hij eigenlijk niets mee kan, heeft hij de neiging om toch maar iets te voorspellen, wat dan niet per se betrouwbaar is. Die factor moet je meenemen in het advies aan de patiënt, Daarom is het ook belangrijk dat de arts iets weet van het gebruik van AI. Een andere relevante vraag is: heeft het economisch gezien wel nut om AI te gebruiken voor een specifiek probleem? Zijn de kosten en baten in balans? Want er wordt veel ontwikkeld op AI-gebied, maar de vraag is altijd wie het gaat betalen. Sommige producten zullen het uiteindelijk niet halen, omdat ze niet voldoende besparing opleveren.”

In hoeverre zal de arts straks vervangen worden door een computer?

Jelmer: “De arts volledig vervangen, gaat voorlopig niet gebeuren. Bij sommige taken, zoals het tellen en meten van bepaalde gegevens binnen de radiologie, of het efficiënter inplannen van operatieschema’s, kan AI dit nu al beter dan de mens. Dat is alleen maar gunstig, want daarmee kan veel tijd bespaard worden. Maar bij de meeste specialismes zal het toch een combinatie blijven van arts en computer. Het idee dat een arts blind zal varen op een algoritme, lijkt me ook onwaarschijnlijk. Je moet het meer zien als een extra hulpmiddel dat de arts kan meenemen in zijn beoordeling, maar waarbij de eigen kennis, ervaring en intuïtie net zo belangrijk blijft.”

Meer weten? De Nederlandse AI Coalitie heeft een gratis online cursus ontwikkeld. In 13 hoofdstukken, die je in je eigen tempo kunt volgen, leer je in een paar uur tijd wat AI is en hoe het de zorg mogelijk gaat veranderen. De cursus volgen kan via zorg.ai-cursus.nl.

Waarom besteedt het Hartbrug Magazine aandacht aan dit onderwerp?

Kunstmatige intelligentie is een actueel thema in de medische wereld, dat een belangrijke rol gaat spelen in de toekomst van de behandeling en preventie van hart- en vaatziekten. Het Hartbrug Magazine houdt haar lezers daarom graag op de hoogte van ontwikkelingen op dit gebied.

Tekst: Marion van Es
Beeld: Kak Khee Yeung & Jelmer Wolterink
Fotograaf: Mark Horn

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine.

Donderdag 25 januari keken veel mensen naar ons eerste Digitale Hart & Leefstijl Café. Cardioloog Remko Kuipers beantwoordde er de vragen van veel deelnemers. Uiterst leerzaam, is de korte samenvatting van deze zeer geslaagde online-‘uitzending’. Zeker voor herhaling vatbaar, en dat gaat ook gebeuren! Dus houdt goed onze nieuwsbrieven en de website in de gaten! Krijgt u nog geen nieuwsbrief van ons? Schrijf u dan snel in![1]

In dit laagdrempelige digitale “café” kunnen allerlei onderwerpen aan de orde komen die op de een of andere manier met leefstijl en het hart te maken hebben. Vandaar ook de naam Hart & Leefstijl Café, maar dan wel digitaal! Een café, waaraan iedereen via streaming mee kan doen. En daar maakten meerdere mensen dankbaar gebruik van! En wel door Remko een waaier aan vragen over het hart voor te leggen.

Remko

Remko Kuipers promoveerde in Groningen op het onderwerp leefstijl. Hij is een van de weinige cardiologen die dit onderwerp in de vingers heeft, en is gaarne bereid zijn kennis met ons te delen. Iets waar we erg blij mee zijn!

Onderwerpen

De 25e stonden onder meer vrouwen en het hart, het gebruik van viagra en hartfalen centraal. De laatste tijd is er veel aandacht, met name door de cardiologen Angela Maas en Janneke Wittekoek, over de verschillen tussen mannen en vrouwen waar het gaat om hart- en vaatziekten. Remko Kuipers ziet die verschillen wel, maar benadrukt dat er vooral veel overeenkomsten zijn.

Vrouwen en het hart

“In een wetenschappelijke studie werd zelfs aangetoond dat mannen vaker met vage hartklachten naar de cardioloog komen dan vrouwen”, zei hij. “Ook bij mannen is het niet altijd pijn op de borst. Zij hebben net zo vaak klachten over vermoeidheid, kortademigheid of pijn aan de handen.” Naar zijn mening wordt het verschil in symptomen van een hartaanval tussen mannen en vrouwen te veel uitvergroot. “Het gaat er vooral om hoe mensen communiceren”, benadrukte hij. “Hoe leg je uit wat je klacht is, en hoe begrijpt de specialist die uitleg. De symptomen zijn meestal niet anders.” Wel kan de oorzaak anders liggen. “Bij hartfalen gaat het bij mannen bijvoorbeeld vaker om dichtgeslibde bloedvaten, maar die blijken bij vrouwen juist vaker niet dicht geslibd. Bij mannen wordt het infarct vaker veroorzaakt door roken, overgewicht en een stressvolle baan. De hartfunctie is dan verminderd door een hartinfarct. Vrouwen met hartfalen zijn vaker vooral te dik, waarbij de bloedvaatjes en het hart te klein zijn voor het uitdijende lichaam.”

Stress

“We weten dat stress een grote rol speelt bij hart- en vaatproblemen. Het is lastig daar wat aan te doen. In ons systeem draait alles om productie en hard werken. Dat levert stress op.” Verder noemde Kuipers slaaptekort als heel belangrijke oorzaak voor problemen met het hart, naast roken, luchtvervuiling (waar je ook weinig aan kunt doen behalve de barricades op gaan) en ongezond leven. Ook apneu is een grote risicofactor.

Viagra

Sprekend over erectieproblemen zei Remko, dat deze vaak wijzen op problemen met de bloedvaten. Een erectie is afhankelijk van een goede bloedtoevoer, en dat vereist goede bloedvaten. Daarnaast vormt onzekerheid vaak een oorzaak voor erectieproblemen. Met name hartpatiënten vrezen dat opwinding voor hartproblemen kan zorgen. Deze zorgen zijn meestal onnodig, aldus Kuipers. Viagra is niet slecht voor het hart, integendeel. De pil werd aanvankelijk ontwikkeld voor hartpatiënten en bleek een prettige bijwerking te hebben. Viagra maakt de bloedvaten iets wijder. “Er is geen vrijwel geen enkele reden om viagra niet te gebruiken”, benadrukte Kuipers. “Viagra is zelfs iets beschermend voor hart- en bloedvaten.” Hij noemde seksualiteit heel belangrijk in het leven van elk mens. Tegelijkertijd waarschuwt hij dat er slechts één zogenaamde contra-indicatie is voor het gebruik van viagra, oftewel een medische reden om het niet te gebruiken. En wel als je tegelijk ook al een langwerkend nitraat, zoals promocard of isosorbide, gebruikt of net een spray nitroglycerine (NTG) onder de tong hebt gebruikt. Controleer dit dus altijd via je apotheker, aldus Kuipers.

Keto

Remko wees op de risico’s van een te hoog slecht cholesterol, het zogenoemde LDL. Dit stofje kan in beschadigde bloedvaatwanden gaan plakken en daardoor vernauwingen veroorzaken. Om dit te voorkomen grijpen steeds meer mensen naar een zogenoemd Keto-dieet, waarbij je zo weinig mogelijk koolhydraten eet. In plaats daarvan moet er juist heel veel vet worden gegeten. Remko wijst op een gevaar hiervan.

“Een deel van die vetten bestaan uit verzadigd vet, en dat is onverstandig. Je kunt een keto-dieet wel gebruiken om op korte termijn af te vallen en gezondheidswinst te halen. Maar op de langere termijn raad ik zo’n dieet af. Keto heeft namelijk een ongunstig effect op het slechte LDL-cholesterol. Soms is er zelfs sprake van een meer dan verdubbeling van dat LDL. Ook is het langdurige keto-dieet af te raden waar het gaat om de stevigheid van je botten. Wil je echt een goed effect hebben op je slechte cholesterol, dan zie je de beste effecten bij een dieet met heel weinig vet en verzadigd vet, en juist veel vezels uit onbewerkte groenten en fruit, zoals bij sommige vegetariërs.”

Hij wees ook op de voordelen van het keto-dieet op leververvetting. “Maar daarvoor hoef je niet persé keto te eten: je kunt net zo goed minder eten, en dan vooral minder suikers en koolhydraten”, zei hij. “Want suiker wordt in de lever omgezet in vet.”

Hartfalen

Naast talloze andere onderwerpen kwam ook hartfalen aan de orde. “Hartfalen kan vele oorzaken kennen, maar de meest voorkomende is aderverkalking, waardoor bloedvaten dichtslibben, er een hartinfarct ontstaat en een deel van de hartspier beschadigd wordt. Maar er zijn ook andere vormen van hartfalen, bijvoorbeeld door bepaalde genetische aandoeningen. In al die gevallen blijft er vaak onvoldoende pompkracht over. Mijn advies is bijna altijd: blijf sporten, blijf bewegen, blijf daarmee je hart trainen. Vraag wel altijd eerst aan de cardioloog welk type hartfalen je hebt. Dan weet je wat je nog wel kunt en mag. In de meeste gevallen zouden mensen met vernauwde bloedvaten ook best de grens van hun kunnen moeten opzoeken, totdat je net iets pijn voelt, maar niet verder! Deze manier om de bloedvaten weer wat wijder te maken kennen we vanuit de vaatchirurgie: bij etalagebenen krijgen mensen daar looptraining, waarbij ze moeten doorlopen bij pijn in de benen, dan gaan de vaten weer open. Ook bij pijn op de borst zijn er dit soort onderzoeken gedaan (en gaande), maar we denken dat het hier beter is om minder ver te gaan. Hetzelfde geldt bij benauwdheid, want ook dat kan aangeven dat je hart het niet bij kan benen. Je moet dus niet stoppen met bewegen of sporten, maar rustiger aan doen tot je de grens bereikt van wat je kunt.”

[1] Je kunt je voor de nieuwsbrief aanmelden via onze website www.hartpatienten.nl

Tekst: Henri Haenen
Beeld: Remko Kuipers

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine.

Afgelopen week beluisterde ik het radioprogramma ‘Europa draait door’ waarin Arend Jan Boekestijn en Tim de Wit, in gesprek waren met Joris Luyendijk, schrijver van bekende boeken als ‘een goede man slaat soms zijn vrouw’, ‘dit kan niet waar zijn: onder bankiers’ en ‘de zeven vinkjes – hoe mannen zoals ik de baas spelen.’ Zijn eerstgenoemde boek schreef hij na zijn verblijf als journalist in Egypte. Omdat ik rond diezelfde tijd in mijn eentje door Tanzania reisde, had zijn boek mijn aandacht getrokken.

In ‘dit kan niet waar zijn’ beschrijft Luyendijk het leven van bankiers. Het boek schetst hoe in de bankwereld alles draait om het vergaren van meer geld, vrijwel ongeacht de risico’s die daarbij gelopen worden, want die kunnen op anderen worden afgeschoven. Let wel, hij schreef dit boek pas ná de bankencrisis van 2008. Dit boek trok opnieuw mijn aandacht. Ditmaal omdat ik ten eerste de parallel zag met hoe we omgaan met onze eigen gezondheid. Veel mensen plegen immers roofbouw op hun gezondheid, uit financieel belang. Bijvoorbeeld door veel meer te werken dan gezond voor ze is, onder ongezonde omstandigheden, zowel fysiek als mentaal. Denk aan nachtdiensten, maar ook aan luchtverontreiniging. Ten tweede zag ik een parallel met hoe wij als medische sector over patiënten denken. Net als in de bankenwereld zijn onze patiënten, door de ons -politiek- opgedrongen marktwerking, verworden tot producten waar we geld aan kunnen verdienen. Hoe meer zieke mensen, hoe groter het (financiële) groeipotentieel. Totdat de spreekwoordelijke bom valt, ofwel: het zorginfarct volgt. We zullen zien of er in de zorg wel (op tijd) geluisterd gaat worden, of dat we net als in de financiële sector eerst een crisis nodig hebben. Gaan we dan met staatssteun buitenlandse dokters importeren om het zorginfarct op te lossen?

Tenslotte herkende ik in zijn boek hoe we omgaan met onze leefomgeving. Ook de natuur wordt door velen gezien als iets wat we tot in de oneindigheid mogen uitbuiten voor ons eigen (uiteraard weer vooral) financiële gewin. Denk aan het winnen van gas en olie, het kappen van bomen, de jacht en de visvangst. Voor veel mensen draait alles om ‘henzelf’ en hooguit om wat naaste familie en/of vrienden. Maar dat ook een dier, zoals de wolf, laat staan een boom of een rivier ‘rechten’ zou hebben…

Bij zijn laatste boek ‘de zeven vinkjes’ kon ik er niet meer om heen. Hier had hij het zelfs over mij: een witte heteroman, met een atheneum of (in mijn geval) gymnasiumopleiding, een afgerond universitaire opleiding (in mijn geval zelfs twee), bij wie minstens één ouder in Nederland geboren is. Enkel van het zevende vinkje, dat minstens één ouder een hoge opleiding en een goed inkomen had én een zekere maatschappelijke status of cultureel kapitaal moet hebben, ontbrak in mijn geval deel twee. Ter compensatie had ik echter wel zelf nog een promotie gedaan, twee boeken geschreven en daarmee enige bekendheid verworven. Oftewel, ik was het juist niet met hem eens dat ik ‘niet’ stelselmatig werd uitgesloten (voor een baan). Ik besloot naar een van zijn lezingen te gaan, die toevallig bij mij om de hoek in Amsterdam werd gehouden. Na afloop van de lezing vertelde ik hem, dat ik nu al enkele maanden werkloos was, ondanks twee opleidingen, een promotie en veel ambitie. Zijn antwoord: dan weet je ook eens hoe dat voelt… Tja, daar kon ik niks tegenin brengen.

Ditmaal was Luyendijk dus te gast bij ‘Europa draait door’ en ook ditmaal sprak hij woorden die sindsdien regelmatig door mijn hoofd spoken: ”ik vind dat idee van ‘de meeste mensen deugen’ levensgevaarlijk.” Precies dat was ook het eerste wat, zo ongeveer, in mijn opkwam toen ik de titel van het gelijknamige boek van Rutger Bregman hoorde. Net zoals ik de veelgehoorde reactie op het gezegde ‘de brutalen hebben de halve wereld:’ en de andere mensen de andere helft, veel te optimistisch vind. Luyendijk waarschuwt hierbij bijvoorbeeld voor onze enorm lakse houding ten opzichte van social media, waarbij we er wat hem betreft veel te veel van uit gaan ‘dat het wel goed zal komen, want de meeste mensen deugen.’ Best een absurde gedachte ook, als je ziet dat in bepaalde landen verschrikkelijke dictators talloze fans hebben, die ter ondersteuning van hun ‘held’ graag demonstrerend de straat op gaan. Dat de meeste mensen deugen is helaas een utopie. Binnenin de meeste mensen zit iets goeds, dat geloof ik best, maar dat komt er helaas veel te vaak niet uit. Denk maar aan die bankiers…

Tekst: Remko Kuipers
Beeld: Remko Kuipers

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine.