Dr. Dick Bijl, oud-huisarts-epidemioloog
De titel van dit artikel is ontleend aan een hoofdstuk in het boek van de Engelse arts en hoogleraar Graham Dukes, Pharmaceuticals, Corporate Crime and Public Health, dat gaat over hoe de farmaceutische industrie te werk gaat om zoveel mogelijk macht en invloed te krijgen in de farmaceutische sector.1
Ik heb het geschreven vanwege het stopzetten van de overheidssubsidie voor het Geneesmiddelenbulletin.
De achtste poging van de overheid om van het Geneesmiddelenbulletin af te komen, is eindelijk gelukt. De ambtenaren van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) kunnen tevreden zijn, terwijl de farmaceutische industrie in zijn vuistje lacht.
Geschiedenis van medicijnbulletins
Consumentenorganisaties speelden een belangrijke rol bij het oprichten van medicijnbulletins. In de VS werd in 1958 het eerste onafhankelijke medicijntijdschrift, The Medical Letter, opgericht. Ook in de VS richtte de consumentenorganisatie Public Citizen het tijdschrift Worst Pills Best Pills op. Eminente mensen zoals Sidney Wolfe en Ralph Nader liepen voorop.
In veel andere landen werden dergelijke tijdschriften ook opgericht. In 1967 richtte het ministerie van Sociale Zaken in Nederland het Geneesmiddelenbulletin op, omdat het van mening was dat artsen onafhankelijke informatie over medicijnen nodig hadden.
Duistere krachten
Vanaf het begin waren wereldwijd duistere krachten aan het werk om de bulletins te neutraliseren. Graham Dukes beschreef in detail hoe dit wordt gedaan. Het komt neer op lobbyen en het propageren van laster om tegenstanders van de marketingboodschappen van de industrie in een kwaad daglicht te stellen. Het helpt daarbij enorm dat ambtenaren geen inhoudelijke kennis van zaken hebben, waardoor lobbyen zich buitengewoon loont.2
De overheid, en in het bijzonder het ministerie van Volksgezondheid, bleef zich inspannen om het Nederlandse Bulletin uit te schakelen. Leden van de neoliberale partij VVD, secretaris-generaal van het ministerie van VWS (Hugo Hurts) en oud-ministers (Hans Hogervorst, Edith Schippers) van Volksgezondheid deden hun uiterste best. Uiteindelijk lukte het met een minister van de ultrarechtse partij PVV om het bulletin de genadeklap te geven.
Persoonlijke ervaring
Ik ben zo’n 22 jaar betrokken geweest bij het bulletin, eerst als redacteur later als hoofdredacteur, en heb aan den lijve ondervonden hoe manipulatief de ambtenaren van het ministerie werkten. Voortdurend liegen en bedriegen, zich bemoeien met het redactionele proces, geen financiële compensatie bieden voor inflatie, klagen over het salaris van de hoofdredacteur, niet bereid zijn het bulletin financieel te ondersteunen zodat we niet over medische hulpmiddelen konden schrijven, en geen archief bijhouden van de geschiedenis van het bulletin waren de belangrijkste tactieken die ze toepasten.
De papieren editie moest in 2017 volgens het ministerie van VWS om financiële redenen worden stopgezet, wat voor mij onacceptabel was omdat ik het zag als het visitekaartje van het bulletin. Op eigen benen staan, eventueel met een kleinere oplage maar zonder inmenging van ambtenaren was mijn idee om verder te gaan. Het bestuur was hier geen voorstander van, het meende de ambtenaren ervan te kunnen overtuigen dat zij toch een overheidstaak moesten uitvoeren in overeenstemming met de redenen van de oprichting van de bulletin. Dat leek mij een zinloze manier met betrekking tot het eindeloze liegen en bedriegen van het ministerie. In juni 2017 had ik er genoeg van en besloot ik terug te treden als hoofdredacteur. Het feit dat het nu mis is gegaan, is betreurenswaardig, maar was onvermijdelijk en te voorzien. Jarenlang lobbywerk van de industrie bij het ministerie van VWS betaalt zich uiteraard uit.
Ik had het gevoel dat Nederland een derdewereldland was geworden waar de farmaceutische industrie overal aan de touwtjes trekt. Onze medicijnen zijn nu (een van) de belangrijkste doodsoorzaken in westerse landen, zelfs vóór kanker en hartaandoeningen.3 4 Dit is het gevolg van onvoldoende toezicht en controle door overheden, waardoor onze regelgevende instanties op het gebied van medicijnen veel te industrievriendelijk zijn geworden.
International Society of Drug Bulletins
In 1985 werd de International Society of Drug Bulletins (ISDB) opgericht door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Europese Gemeenschap. Het doel was om onafhankelijke informatie over medicijnen beter beschikbaar te maken voor voorschrijvers en apothekers en om rationele farmacotherapie, ook wel evidence-based medicine genoemd, te bevorderen. In 2005 bracht de ISDB, in samenwerking met de WHO, een handboek uit dat organisaties in staat stelde medicijnbulletins te starten of te versterken.5
Inmiddels bestaan er in verschillende landen geen onafhankelijke bulletins meer, bijvoorbeeld in België (Minerva opgeheven), Nederland en in Spanje. In het Verenigd Koninkrijk werd het Drug and Therapeutics Bulletin jaren geleden opgenomen in de British Medical Journal Group, wat het voortbestaan ervan garandeert. In de Scandinavische landen en in Afrika bestaan dergelijke tijdschriften niet, en in Azië hebben maar weinig landen ze.
Conclusie
De COVID-19-pandemie heeft duidelijk gemaakt dat onafhankelijke informatie over medicijnen en vaccins essentieel is voor burgers, voorschrijvers en apothekers. Het is erg belangrijk om hierin te investeren voor het welzijn van de mensen. Maar helaas realiseren veel artsen, apothekers, politici en ambtenaren zich dit niet.
Literatuurreferenties
- Dukes G, Braithwaite J, Moloney JP. The dark art of manipulation, the industry and its puppets. In: Pharmaceuticals, Corporate Crime and Public Health. Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenham, UK, 2014.
- Corporate European Observatory (2012), ‘Divide & conquer: a look behind the scenes of the EU pharmaceutical industry lobby’, available at http:/ /www.corporateeurope.org/sites/default/files/28 March 2012 DivideConquer. pdf.
- Institue for Scientific Freedom, Copenhagen: https://www.scientificfreedom.dk/strategy/
- Lexchin J, Bijl D. The future of the regulating authorities. In: Pandemic Chaos and beyond. On the right track? Utrecht: private, 2024.
- Starting or strengthening a Drug Bulletin. A Practical Manual. 2005.