Dr. Peyman Sardari Nia is cardiothoracaal chirurg in het Maastricht UMC (MUMC) en in Hartbrug Magazine houdt hij de lezers op de hoogte van de interessante onderwerpen binnen de hartchirurgie. Dit keer vertelt hij over complicaties bij hartoperaties.

“Elke interventie die we doen, kan anders verlopen dan we vooraf hoopten”, legt Peyman Sardari Nia uit. “Complicaties kunnen optreden tijdens de ingreep, maar ook in de dagen of weken erna. Ik leg mijn patiënten daarom altijd uit dat ze geen operatie ondergaan, maar een behandeltraject ingaan, bestaande uit een voortraject, behandeling en herstel. Ik noem daarbij ook altijd de meest voorkomende complicaties en wat we daaraan kunnen doen. Een patiënt die goed geïnformeerd is, kan zich beter voorbereiden op eventuele tegenvallers.”

De meest ernstige complicatie is mortaliteit, oftewel: dat de patiënt tijdens ziekenhuisopname of binnen dertig dagen na de ingreep overlijdt. “De kans hierop is bij geplande operaties rond de 3 procent”, zegt de arts. “Dat is een gemiddelde voor alle hartoperaties: bij een routine-ingreep als een bypass of klepreparatie is het zelfs minder dan 1 procent. En uiteraard is het altijd een indicatie en geen individuele voorspelling: het risico is immers voor patiënten met een zwakkere gezondheid groter dan voor mensen die jong en fit zijn.”

Complicaties tijdens de ingreep komen minder vaak voor dan vroeger, legt Sardari Nia uit. “Als een patiënt aan de hart-longmachine wordt gelegd, komt er een moment waarop het eigen hart het weer moet overnemen van de machine. Soms gaat dit niet goed. Dit kan voorkomen bij mensen die al een verzwakt hart hadden voor de ingreep of bij mensen bij wie het hart verzwakt is geraakt gedurende de ingreep, bijvoorbeeld doordat de operatie langer duurt dan verwacht. Als het niet lukt om het eigen hart weer op gang te krijgen, overleed iemand vroeger op de operatietafel. Tegenwoordig hebben we allerlei middelen – medicatie, maar ook een soort kleine, mobiele hart-longmachine die met de patiënt meegaat naar de IC – waarmee we het hart langer de tijd kunnen geven om te recupereren.”

Na een hartoperatie wordt de patiënt standaard naar de IC gebracht. Dit is nog steeds een kritieke fase van het traject, waarbij ernstige complicaties kunnen optreden”, legt de arts uit. “De meest voorkomende complicaties op de IC zijn nabloedingen. We leggen standaard drains aan om bloed en wondvocht af te voeren. Als dit meer dan normaal is, kunnen we medicatie geven om de stolling te verbeteren. Blijft de bloeding voortduren, dan moeten we in het uiterste geval terug naar de operatiekamer.”

Een andere ernstige complicatie die in het natraject van de ingreep kan plaatsvinden is een beroerte. “Die wordt veroorzaakt doordat een stuk kalk dat in het slagadersysteem zit, als gevolg van bijvoorbeeld een hoge bloeddruk na de operatie, kan loskomen en een ader naar de hersenen afsluit. Dit kan variëren van zo mineur dat de patiënt geen restverschijnselen overhoudt, tot aan zo groot dat het verlammingen veroorzaakt. Gelukkig komt zo’n beroerte weinig voor: bij 1 procent van de patiënten en met name degenen die al veel kalk in hun vaatstelsel hebben voor de operatie – bijvoorbeeld als gevolg van roken.”

Een complicatie die wél veel voorkomt – bij zelfs vijftig procent van de mensen die aan hun hart worden geopereerd – is een ritmestoornis. “Bij patiënten die aan de hart-longmachine zijn gelegd, kan het hart naderhand op hol slaan. Dit noemen we boezemfibrilleren”, legt Sardari Nia uit. “Dit is meestal een tijdelijk probleem dat we eenvoudig kunnen behandelen met medicatie. Het hart moet een nieuw evenwicht vinden, dat is heel normaal. In zeldzame gevallen – 1 tot 3 procent – kan het hart geen eigen ritme maken en heeft de patiënt een pacemaker nodig. Een andere veelvoorkomende complicatie is pijn, variërend van heel licht tot hevig en in een heel klein deel van de gevallen kan dit zelfs chronisch worden.”

Dan zijn er nog complicaties die niet direct met het hart zelf te maken hebben, maar meer met de algehele conditie van de patiënt – bijvoorbeeld een wond die niet geneest of een infectie die optreedt. “Een operatie maakt iemand per definitie zwakker en als diegene voorafgaand aan de ingreep al geen goede gezondheid had, kan dat elkaar in de hand werken”, aldus Sardari Nia. “Iemand die tot aan de operatie heeft gerookt, heeft bijvoorbeeld meer kans op longontsteking. Sowieso heeft het lichaam tijd nodig om te herstellen. Hoe langer het traject in beslag neemt en hoe meer complicaties er optreden, hoe langer ook het herstel duurt. De lijst van alle mogelijke complicaties is nog veel langer, maar gelukkig kunnen we de meeste ervan tegenwoordig heel goed behandelen en is de kans dat alles goed gaat nog steeds veruit het grootst. En hoewel een hartoperatie vaak een lang en intensief herstel vergt, wordt meestal het doel bereikt: dat de patiënt naderhand minder klachten heeft en/of een hogere levensverwachting.”

Waarom brengen wij dit onder de aandacht?
Hartbrug Magazine volgt de ontwikkelingen in de cardiologische wereld op de voet en houdt haar lezers op de hoogte van relevante ontwikkelingen. Want wij willen allemaal hetzelfde: de beste zorg!

Tekst: Marion van Es
Beeld: Léon Geraedts

Opzoek naar lotgenotencontact? Check ons forum of onze besloten FB-groep.

Dit artikel verscheen eerder in het HPNLmagazine.

Bijwerkingencentrum Lareb onderzoekt klachten over longCOVID-achtige verschijnselen na vaccinatie tegen corona. Dat zijn er nogal wat, en er zit volgens Lareb een patroon in. Lareb onderzocht 2.282 meldingen van langdurige klachten na entingen, waarbij een groep mensen met klachten als vermoeidheid, kortademigheid, pijn op de borst en hartkloppingen. Die lijken op longCOVID. Lareb zocht vervolgens 78 van dit soort meldingen verder uit. Conclusie: het klopt dat dit soort longCOVID-achtige klachten bij een kleine groep mensen voorkomt na vaccinatie. Overigens is niet bewezen dat vaccinatie de klachten heeft veroorzaakt. Best kans dat een onopgemerkte corona-infectie meespeelde, aldus Lareb.

NRC beschrijft het lot van een jonge Limburgse vrouw, die tot haar vaccinatie in 2021 nergens last van had, maar nu in een rolstoel terecht is gekomen, snel uitgeput is en traag spreekt. Haar neuroloog in Roermond dacht dat het psychisch was en vanzelf over zou gaan. Niet dus.

Mensen die hierover klagen worden al snel als anti-vaxxer weggezet. Ze kunnen nergens terecht voor zorg. Lareb vindt dat er meer internationaal onderzoek naar dit verschijnsel nodig is.

Sinds de aftrap van de vaccinaties begin 2021 kregen ruim twaalf miljoen Nederlanders een eerste prik, en ruim vier miljoen een herhaalprik in de herfst van 2022. Bij de meeste mensen werd daardoor de kans op langdurige klachten na corona verkleind. Van de 254.000 klachten die sindsdien bij Lareb binnenkwamen over bijwerkingen, betroffen er 2.282 langdurige bijwerkingen van meer dan een half jaar, ontstaan na de prik. Van de 78 klachten die Lareb intensiever onderzocht, bleken zestien mensen niet meer in staat om te werken of de gewone dagelijkse dingen te kunnen doen. Er was bij hen sprake van onder meer chronisch moe zijn, hartklachten, benauwdheid, geheugenverlies, snel overprikkeld zijn.

Mensen die met ademhalingsproblemen naar hun huisarts gaan, worden vaak doorverwezen naar óf de longarts, óf de cardioloog. En bij herhaling blijkt dan dat ze verkeerd zijn doorverwezen. Om dubbele afspraken te voorkomen hebben cardiologen en longartsen in het academisch ziekenhuis van Maastricht besloten de handen ineen te slaan zodat de patiënt direct weet wat hij of zij mankeert. Het gaat om een proef.

Cardiologen en longartsen van het MUMC+ testen de longfunctie van patiënten die voor boezemfibrilleren worden behandeld in het Hart en Vaat Centrum. Het gaat om een zogenoemde spirometrie-test, een test om te bepalen of iemand aan COPD of astma lijdt. Die wordt uitgevoerd door de cardiologieverpleegkundige, zodat de patiënt niet ook nog eens naar de longfunctieafdeling door moet.

Eén op de vijf mensen met boezemfibrilleren heeft ook een afwijkende longfunctie die kan wijzen op astma of COPD. In dat geval slaan de cardiologen en longartsen de handen ineen en ontwikkelen een gezamenlijk zorgpad.

Kortademigheid

“Kortademigheid kan door hart als ook longproblemen veroorzaakt worden”, legt cardioloog Dominik Linz van het Maastricht UMC+ uit. “Vaak verwijst de huisarts zo’n patiënt daarom door naar de longarts. Als die vervolgens niks vindt, volgt een doorverwijzing naar de cardioloog. Al die tijd zit je als patiënt in onzekerheid. Wij doen dat voortaan anders. Zowel cardiologie als de longarts beschikken momenteel over mogelijkheden om te kijken waar het probleem ligt: in de longen of het hart.”

Kortademigheid kan veroorzaakt worden door boezemfibrilleren, hartfalen, slaapapneu, COPD en astma. “We weten vooraf niet zeker waar de symptomen écht door veroorzaakt worden; het hart of de longen”, legt Linz uit. “Ook moeten we onderzoeken of, net zoals bij slaapapneu, een behandeling van COPD en astma ook de kans op een succesvolle behandeling voor boezemfibrilleren vergroot.”

Boezemfibrilleren

Een patiënt met boezemfibrilleren heeft een onregelmatige en vaak versnelde hartslag, doordat de hartkamers snel en onregelmatig samentrekken. Veelvoorkomende klachten zijn niet alleen hartkloppingen, maar ook transpireren, duizeligheid, kortademigheid en vermoeidheid. Patiënten met boezemfibrilleren bij wie medicatie niet voldoende werkt, komen in aanmerking voor een ablatiebehandeling. Hierbij brandt een arts een aantal puntjes in het hartweefsel, om onnodige elektrische prikkels die de ritmestoornis veroorzaken te blokkeren.

Onderzoek van het Maastricht UMC+ toonde eerder aan dat ongeveer de helft van de patiënten met boezemfibrilleren die in aanmerking komen voor ablatiebehandeling ook slaapapneu heeft. Linz is gespecialiseerd in boezemfibrilleren en ziet veel verbanden tussen slaapapneu en boezemfibrilleren. “Bij slaapapneu zakt de tong naar achter, en kan in het ergste geval de luchtweg tijdens slapen helemaal afsluiten. Als die afsluiting compleet is en mond en neus afsluit, wordt een vacuüm in het lichaam veroorzaakt dat kan oplopen tot zo’n 30 millibar. Dat is vergelijkbaar met een stofzuiger die zich vastzuigt in de vloerbedekking. Daardoor zakt het zuurstofgehalte in het bloed, wat slecht is voor het hart. Als dat jarenlang elke nacht gebeurt, ontstaat er niet alleen stress en slaap je slechter, maar krijgt ook het hart steeds een opdoffer. Daardoor stijgt het risico op hartziekten en diabetes, en ben je vaak moe.”

Slaapapneu, astma en COPD

Voor Linz en zijn collega’s is dat reden om hun patiënten met boezemfibrilleren standaard te screenen op slaapapneu. De helft van deze patiënten blijkt namelijk ook slaapapneu te hebben. Als die slaapapneu niet behandeld wordt daalt de kans dat het boezemfibrilleren door ablatie verholpen wordt van 70 naar 50 procent.

“Belangrijke symptomen bij patiënten met boezemfibrilleren zijn vermoeidheid en kortademigheid”, aldus Linz. “Dit zijn symptomen waar patiënten met slaapapneu, COPD en astma ook mee te maken hebben. Maar we weten dus vaak niet zeker waar de symptomen écht door veroorzaakt worden; het hart of de longen. Verder moeten we onderzoeken of, net zoals bij slaapapneu, een behandeling van COPD en astma ook de kans op een succesvolle ablatiebehandeling voor boezemfibrilleren vergroot. Maar duidelijk is wel dat ook structureel screenen op COPD en astma meer inzicht geeft in de oorzaken van symptomen en dus helpt om, samen met de patiënt, beter onderbouwde besluiten te nemen over de behandeling.’

Kunstmatige intelligentie

Structureel screenen op COPD en astma geeft volgens Linz meer inzicht in de oorzaken van symptomen, en dat helpt volgens hem om, samen met de patiënt, beter onderbouwde besluiten te nemen over de behandeling. De samenwerking met de longartsen houdt in, dat patiënten voortaan ook voor een eerste controle op COPD en astma bij cardiologie terecht kunnen.

“De hartritmepoli is natuurlijk geen longfunctiepoli”, weet Linz. “Vandaar dat wij hier wat eenvoudiger testmogelijkheden hebben als op de longafdeling zelf. Bij het onderzoek worden we ondersteund door kunstmatige intelligentie, waardoor we de kwaliteit van een longfunctietest beter kunnen beoordelen. Via het algoritme van de kunstmatige intelligentie weten we of we een test goed gedaan hebben, of nog eens over moeten doen. Zo maken we gebruik van spirometrie. Middels kunstmatige intelligentie kunnen we beoordelen of de test goed is afgenomen, of misschien opnieuw moet.”

Tekst: Henri Haenen
Beeld: Domink Linz

Opzoek naar lotgenotencontact? Check ons forum of onze besloten FB-groep.

Dit artikel verscheen eerder in het HPNLmagazine.

Het is weer verkiezingstijd en dus hoor ik bijna dagelijks dezelfde riedeltjes. Bijvoorbeeld dat de kosten in de zorg zullen stijgen. En dat we daar niet omheen kunnen. Ik vrees dat het waar is. Niets wijst er immers op dat er minder zieke mensen zullen komen, of dat de zorg op een andere manier goedkoper zal worden in de toekomst. Dat komt overigens niet alleen door vergrijzing, maar vooral omdat de verkeerde dingen gestimuleerd worden. Zo is het alom geldende dogma dat voor een groeiende welvaart de economie, met als maatstaaf het Bruto Binnenlands Product – het ‘geproduceerde (omgerekend in geld)’ per Nederlander, moet groeien.

Vanuit economisch perspectief gaat het er dus vooral om dat er geproduceerd wordt. Alles wat wordt geproduceerd, ongeacht of dit product bijvoorbeeld desastreuze gevolgen heeft voor de natuur, het klimaat of -om maar wat te noemen, uw gezondheid, draagt hierin positief bij aan het BNP en dus aan de welvaart. U voelt het al aankomen. Hoop ik. Maar deze kapitalistische insteek levert soms bizarre consequenties op. Wat denkt u bijvoorbeeld van het volgende verdienmodel. Onder het motto ‘meer is beter’ is het dus goed (voor de welvaart) om voedsel te maken waar mensen heel erg veel van kunnen eten. Voedsel dat dus vooral niet verzadigend is en wat bovendien zo lekker is dat je er meer van eet dan je wilt. De voedingsindustrie heeft dit tot in de puntjes uitgewerkt en mag er ook nog eens overal reclame voor maken. Immers, hoe vaak zie je een reclame voor een appel of een courgette, en hoe vaak voor frisdrank, pizza of voor andere vormen van fastfood? De gemiddelde Nederlander (want inmiddels is meer dan de helft van de Nederlanders aantoonbaar te dik) doet zich tegenwoordig tegoed aan zogenaamd ‘ultrabewerkt’ voedsel. En dat is vanuit gezondheidsperspectief een probleem. Want, zo heeft wetenschappelijk onderzoek inmiddels elegant aangetoond: van ultrabewerkt voedsel (zoals een pizza) eet je steevast meer (calorieën) dan je nodig hebt, terwijl het vrijwel onmogelijk is om teveel (calorieën uit) onbewerkt voedsel, zoals een appel of een courgette, te eten. Maar als we van fastfood niet evident slimmer, mooier, slanker of gezonder (maar wel dikker en ziek) worden, waarom verbiedt de overheid die ‘rommel’ dan niet? Het cynische antwoord (en hopelijk heb ik het mis): omdat zowel dikke als zieke mensen goed zijn voor het BBP.

Waarom zijn dikke mensen goed voor het BBP? Welnu, elk mens heeft een zogenaamde RMR, een ‘resting metabolic rate.’ Dat is de hoeveelheid energie die iemand in rust verbruikt. Zeg maar: de hoeveelheid brandstof die je gebruikt om ‘stationair’ te draaien. Bij een auto is het zo dat je ‘in stationair’ veel minder brandstof gebruikt dan in een hogere versnelling. Bij de mens is dat andersom! Helaas voor mensen die denken met sporten makkelijk af te kunnen vallen. Wij gebruiken de meeste energie voor de ‘basale processen’ in ons lichaam (zoals het op 37 graden blijven, onze hersenen, etc). De belangrijkste voorspeller van de hoeveelheid energie die iemand dagelijks nodig heeft is dan ook niet hoeveel iemand sport, maar hoe zwaar iemand is. Hoe zwaarder je bent, hoe meer je dus dagelijks moet eten. En wie meer eet, is beter voor de economie…

Maar zieke mensen zijn toch niet goed voor de economie? Nou, vanuit puur economisch perspectief wel. Stel je maar iemand voor die suikerziekte heeft. Diegene heeft ten eerste al medicatie nodig voor de suikerziekte, maar ook reguliere controles om de suikerspiegels te controleren, controles van de nieren, de ogen, de zenuwen en de bloedvaten. Al die medicatie wordt geproduceerd. En de oogarts, de nefroloog, de neuroloog, de cardioloog en de vaatchirurg dragen allemaal een steentje bij aan het gezond houden van de diabeet. En al die steentjes heten in economische termen ‘productie’ en zijn daarmee goed voor de economie, het BBP en dus voor onze welvaart. Krom, maar helaas (economisch) waar. Ik was dan ook niet zo verbaasd dat er enkele jaren geleden een suikerziektemedicijn (de SGLT2-remmer) werd ontwikkeld dat het nog bonter maakte. Met dit medicijn plas je namelijk een deel van wat je eet uit. Denk er maar even over na… Is dit medicijn goed voor de economie? Zeker, extra goed zelfs. Want niet alleen wordt de suikerziekte behandeld, maar het pilletje maakt het zelfs mogelijk om nog weer meer te eten, want je plast de calorieën toch uit!

Is het dan echt zo erg? Ja en nee. Ja, want in bepaalde kringen (in de politiek) wordt echt nog heel ouderwets tegen de economie aangekeken en wordt angstvallig vastgehouden aan het idee dat voor welvaart groei nodig is. Terwijl elk kind kan bedenken dat op een ronde planeet elke vorm van groei eindig is en dat schade aan de natuur, klimaatverandering en ziekte heel veel kosten (negatieve productie). We moeten dus veranderen. Vooral jongeren zien dit en het is dus goed dat oudere generaties (politici – en wellicht ook medisch specialisten) afzwaaien en plaats maken. De zorg moet meer circulair worden. Dat betekent preventie in plaats van behandeling, circulair in plaats van groei, en wat mij betreft zelfs krimp: consuminderen. En als neusje van de zalm: u had vast al gehoord van het daverende succes van het suikerziektemedicijn (een GLP-1 remmer, o.a. semaglutide) wat leidde tot wel 10-25% gewichtsreductie. Waarom ik dat zo mooi vindt? Het leidt tot gewichtsreductie doordat het de eetlust remt. En het extra leuke: waar het aandeel van de fabrikant van dit medicijn stijgt, lijkt de koers van bepaalde frisdrankmerken en fastfoodketens gelijktijdig te dalen.

Tekst: Remko Kuipers

Opzoek naar lotgenotencontact? Check ons forum of onze besloten FB-groep.

Dit artikel verscheen eerder in het HPNLmagazine.