Oud-hockeyinternational Marcel Balkestein (39) ging na het plotse overlijden van zijn broer Jean-Paul door de medische molen. Met dezelfde erfelijke hartafwijking als zijn broer mocht hij toch doorgaan met topsport. Vijf jaar later moest hij wel stoppen, vanwege andere hartklachten, maar zijn werk draait nog steeds om sport.
Marcel Balkenstein
Wat is er sinds 2012 precies gebeurd? In 2012 kwam mijn oudere broer tijdens het joggen plots te overlijden aan een verdikte hartspier. Vlak daarna zou ik met het Nederlandse hockeyteam naar de Olympische Spelen in Londen gaan. Onderzoek wees meteen uit dat ik dezelfde genetische afwijking had. Mijn moeder was de drager ervan, zonder ziekteverschijnselen. Toch mocht ik naar Londen. Natuurlijk werd ik nadien wel scherper in de gaten gehouden. In 2017 werd een vergrote hartkamer geconstateerd. Die hield geen verband met de verdikte hartspier, maar het was raadzaam om te stoppen met topsport. Dat deed ik, maar ik voelde me bij het aftrainen al snel niet goed. Alsof er constant adrenaline door mijn lijf raasde. Vele testen en een CT-scan later bleek een vernauwing in de voorste kransslagader te zitten. Zo’n ernstige vernauwing op zo’n belangrijke plek wordt ook wel de ‘widowmaker’ genoemd. Er werd een stent geplaatst.
En toen?
Een revalidatietraject was voor mij als sporter overbodig. Ik leefde snel gewoon door als voorheen. Alleen had ik gedacht dat ik me na het plaatsen van de stent veel beter zou voelen. Na het verhelpen van zo’n grote vernauwing, dan moest de conditie met stent toch meteen verbeterd zijn? Het hart kreeg nu toch meer bloed en zuurstof? Dat viel tegen. Daarover heb ik zelfs nog gemaild met de betrokken cardiologen. ‘Zit die stent er eigenlijk wel?’, grapte ik, ‘ik ben niet vooruit te branden.’ Ik was fit hoor, voor en na de operatie. Maar ik was in dezelfde periode ook van zeven keer in de week trainen naar twee keer in de week trainen gegaan. Ook door het medicijngebruik klopte het wel dat de conditie anders voelde. Het werd met de stent simpelweg minder snel beter dan ik had verwacht.
Veranderde je nog iets aan je leefgewoonten? Nee, eigenlijk niet. Eten is nooit mijn sterkste kant geweest, ook tijdens de topsport niet. Het kan beter en veelzijdiger, maar over het algemeen leef ik gezond. Ik beweeg voldoende, ik rook en drink niet. De kans op nieuw hartfalen wil ik zo klein mogelijk maken. De stressfactor in de topsport heeft wel bijgedragen aan mijn hartklachten, denk ik. Selectieprocedures leveren enorm veel spanning op. In de periode voor de selectie van het Nederlandse elftal voor de Olympische Spelen in Londen was ik er elke minuut van de dag mee bezig. Zulke stress speelt nu niet meer. Ik verbind bedrijven aan sport in Brabant. Verder heb ik mijn eigen hockeyschool.
Kijk je nu anders tegen het leven aan? Ik voel me erg dankbaar voor het leven. Die dankbaarheid gaat ook uit naar de artsen op mijn pad. Ze namen cruciale beslissingen. Dankzij cardioloog Arthur Wilde van het AMC ben ik toch naar de Olympische Spelen gegaan, terwijl anderen het vanwege mijn broers dood afraadden. Wilde heeft echt zijn nek voor me uitgestoken. Zijn drukke agenda maakte hij vrij om mijn casus met de beste artsen ter wereld te bespreken. Zonder die actie had mijn leven er echt anders uitgezien, zonder zilveren medaille. Met cardioloog Rutger Haest in Geldrop gebeurde iets vergelijkbaars. Door hem werd de vernauwing in de kransslagader ontdekt. Eerdere testresultaten waren negatief geweest, maar hij had toch besloten tot een CT-scan. Het merendeel van de artsen had dat niet gedaan, er leek immers niets aan de hand? Maar Haest kende mij persoonlijk en ook mijn broers casus. Als sporter ken je je lijf goed en Haest heeft naar mij geluisterd. Dat was mooi. Door alle gebeurtenissen doe ik nu beter mijn best te genieten van het leven, me niet te druk te maken. Het is belangrijk om te kijken of de dingen die je doet ertoe doen, je met mensen omgaat die ertoe doen. Met vrienden naar de kroeg of een cabaretier gaan is achteraf gezien een betere keuze dan het bijwonen van de Champions League omdat je toevallig BN’er bent.
Heb je tips voor andere hartpatiënten? Ik kan niet inschatten hoe een ander zich voelt. Ik heb geen hartinfarct gehad en ook geen schade aan het hart. Toch zeg ik: wees dankbaar dat je er nog bent. Natuurlijk was je liever geen hartpatiënt, maar nu het wel zo is, is het beter om stil te staan bij wat die diagnose je heeft gebracht. Je staat bewuster in het leven.
Ze heeft samen met haar zus Janine al twee mediterraan getinte kookboeken geschreven, en in augustus komt het derde uit. Cardioloog Annemieke Jansen is een groot voorstander van het mediterrane eetpatroon, dat bekendstaat om zijn preventieve werking op het gebied van hart en bloedvaten.
Het gezonde mediterrane eetpatroon kent diverse componenten die ervoor zorgen dat we de juiste voedings- en bouwstoffen tot ons nemen. Het gezonde karakter van de mediterrane keuken is door tientallen onderzoeken wetenschappelijk onderbouwd, en houdt concreet in: veel volkoren producten, vis, groente, olijfolie, vers fruit, peulvruchten, noten en matige hoeveelheden zuivel. Producten als verse groente, noten, olijfolie en kruiden zorgen ervoor dat lichaamscellen langer behouden blijven. Volgens de wetenschap en dus ook de twee zussen is het mediterrane eetpatroon dé manier om langer te leven.
Impact hart- en vaatziekten
Eén onderdeel van deze leefstijl is het eten van meer vis en minder vlees. Kan er dan worden aangenomen dat dierlijke eiwitten slechter zijn dan plantaardige? Dat is een moeilijke vraag, zo zegt Annemieke. ‘Wat we weten, is dat het goed voor je hart is om dierlijke eiwitten regelmatig te vervangen door plantaardige eiwitten. Dat verlengt je leven en verbetert de kwaliteit ervan. Plantaardig eten in het algemeen verlaagt het risico op hart- en vaatziekten; dat is wetenschappelijk aangetoond. Wat ook vaststaat, is dat vlees impact heeft op hart- en vaatziekten. Maar of dierlijk dan per se slechter is dan plantaardig? Dat is niet bewezen.’
Herkomst en kwaliteit
Wat volgens Annemieke wél met zekerheid kan worden gezegd, is dat dierlijke producten slechter zijn als ze zijn bewerkt. ‘Neem bijvoorbeeld ham, bacon of worstjes: allemaal producten die veel uit zout en transvetten bestaan. Deze toevoegingen zorgen ervoor dat ze langer houdbaar zijn, maar ze doen ons lichaam geen goed. Daarnaast is aangetoond dat je, als je veel rood vlees eet, een verhoogde kans hebt op darmkanker.’ Minder vlees eten is volgens de cardioloog dan ook beter. En als je het wel eet? Kijk dan naar waar het vandaan komt en wat de kwaliteit van het product is. ‘Herkomst is zeker van belang. Kijk bijvoorbeeld naar hoe het dier heeft geleefd. Als een dier zijn hele leven plantaardig heeft gegeten, bevat z’n vlees waarschijnlijk meer onverzadigde vetten. Dit zijn de goede vetten voor ons lichaam. Vlees van zo’n dier heeft dan ook niet per definitie een slechte invloed op ons cholesterol en heeft geen directe relatie met hart- en vaatziekten.’
Vegetarisch vlees
Als je overstapt op plantaardig, heeft dat volgens Annemieke duidelijk een positief effect op cholesterol en ziekten. Echter wil dat niet zeggen dat alle vervangende vleesproducten automatisch goed zijn: ook daarbij moet je letten op de hoeveelheid zout en vetten die erin verwerkt zijn. ‘Omdat ook deze producten langer houdbaar moeten zijn, worden ze soms volgestopt met bijvoorbeeld zout. Vegetarisch vlees is dus niet altijd beter. Het is tegenwoordig eigenlijk bijna hogere wiskunde: je moet alles op de etiketten nakijken. Dat is niet makkelijk. Transvetten, oftewel slechte vetten, zijn in zulke producten maar moeilijk te herkennen. Maar wat je kunt onthouden: een product dat als mager verkocht wordt, bevat vaak meer toegevoegde suiker en zout voor de smaak.’
Omega 3
Wat vlees betreft is het volgens Annemieke goed om maximaal 500 gram per week aan te houden en één of twee keer in de week vis of vegetarisch te eten. Aan te raden is om, op een dag mét vlees, te gaan voor wit vlees in de vorm van gevogelte. Natuurlijk is een gerecht met vis ook zeker een optie. ‘Vis heb je nodig voor omega 3, wat je vooral in de echt vette vis vindt, zoals zalm, tonijn, haring, makreel en sardientjes. Deze onverzadigde vetzuren zijn goed voor ons lichaam. Je kunt hier dan ook vrij veel van eten.’ Echter zit in schaaldieren relatief veel cholesterol. Hoe dit zich uit, is per lichaam verschillend. ‘Dat ergens veel cholesterol in zit, wil niet zeggen dat het zich meteen negatief vertaalt in je eigen cholesterol. Dit hangt af van je metabolisme en van wat je daarnaast eet.’
Suiker
Natuurlijk heeft niet alleen vlees invloed op hart- en vaatziekten, maar bijvoorbeeld ook suiker. Minder suiker tot je nemen verlaagt de kans op hart- en vaatziekten met maar liefst 30 tot 35 procent, vertelt Annemieke. ‘Het eten van veel suiker is een constante aanval op je aderen, dus voor mensen met hart- en vaatziekten zeker geen goed idee. Ik denk dat het belangrijk is om je een aantal keer per dag te realiseren wat je eet, de manier waarop je eet en wat je met het voedsel doet. Zo heeft de manier waarop je een product bereidt een groot effect op hoe gezond een product is. Iets kapot koken of op hoge temperaturen frituren, zorgt ervoor dat je minder voedingsstoffen overhoudt.’
Vezels essentieel
Wat Annemieke daarnaast wil benadrukken, is dat je bij de mediterrane leefstijl niet de hele dag ‘nee’ hoeft te zeggen. ‘Met een dieet geef je aan dat je bepaalde dingen niet mag. Dat geldt niet voor deze leefstijl; je moet je hierbij vooral realiseren dat bepaalde producten niet goed voor je zijn. Verder mag je een heleboel. Er zijn genoeg lekkere en gezonde producten. Ook is het van groot belang om te leren hoe je groente en ander gezonds lekker kunt bereiden. Het is keihard aangetoond dat hoe meer je je aan de mediterrane leefstijl houdt, hoe langer je leeft. Beperk suiker, eet twee stuks vers fruit per dag, gebruik veel olijfolie, eet dagelijks een handje ongebrande en ongezouten nootjes en eet geregeld verse vis. En niet te vergeten: zorg dat je voldoende vezels binnenkrijgt. Die zijn hoogst essentieel voor hart en bloedvaten.’
Anemieke en haar zus Janine
Meer weten? Annemieke bracht onlangs een boek uit met antwoorden op allerlei vraagstukken: Hart voor je lijf. Leefstijladviezen van een cardioloog.
Iedere patiënt met (pre)diabetes, overgewicht of een (risico op)hart- en vaatziekte heeft recht op optimale zorg door de juiste professionals. De vraag is echter wie de juiste professional is? Is dat een huisarts, een POH, een coach, of, nog beter, een ervaringsdeskundige? De Gecombineerde Leefstijl Interventie oftewel de GLI is een groepsinterventie waar onder begeleiding van een leefstijl coach een kleine groep mensen (10 tot 15 deelnemers) actief samen komt met als doel samen de leefstijl te verbeteren. In die groep zitten dus minimaal 10 ervaringsdeskundigen.
Mijn eerste ervaring als huisarts met een groepsprogramma begon reeds 10 jaar geleden. Na een screening was mijn praktijk opeens gezegend met 80 nieuwe patiënten met botontkalking (osteoporose). We besloten economisch te werk te gaan en in groepen van 10 de nieuwe patiënten van uitleg en advies te voorzien. We hebben toen mogen ervaren wat de echte magie van een groep is. Niet mijn ‘kundige’ aanwezigheid, niet de vertrouwde persoon van de zuster. Nee, na 5 minuten werd het gesprek overgenomen door Mien en werd Ans haarfijn uitgelegd dat haar botten echt wel heel bros waren en dat medicatie of botversterkende oefeningen nodig waren
Verschillende studies laten zien dat met name de oudere, chronisch zieke patiënt, het goed doet in een leefstijl georiënteerd groepsprogramma. Het succes van een groepssessie ligt enerzijds in het feit dat er een multidisciplinaire aanpak is van gezondheid en welbevinden. Coaching op fysieke activiteit, voeding, emotionele gezondheid en slaap kwaliteit, indien samen aangeboden, nemen deelnemers mee in geleidelijke, doch blijvende leefstijlveranderingen. Het leren van anderen blijkt echter de ware magie. In de veilige omgeving kan men goede en slechte momenten samen delen, elkaar ondersteunen en aanmoedigen. Dit geeft onder de teamleden een gevoel van saamhorigheid. Men geeft elkaar het vertrouwen om daadwerkelijk de mogelijkheid in huis hebben om eigen gedrag te veranderen. Deelnemers rapporteren een beter gevoel van welbevinden, een toegenomen kennis, kunde en vertrouwen in de eigen mogelijkheden om een actief en gezond leven te leiden.
Een Amerikaanse studie, Finse studie, en Chinese studie lieten zelfs na tien tot twintig jaar nog zien dat goede groepsprogramma’s ook na lange tijd effect hebben en de kans op het krijgen van diabetes of hart- en vaatziekten kan verminderen (succescijfers variëren tussen de 27 procent en 43 procent).
Het doel van veel leefstijlinterventies is duurzame gewichtsvermindering. Een gewichtsvermindering van 5 tot 10% geeft al een aanzienlijke gezondheidswinst. Echter het blijkt moeilijk dit doel te behalen, en dan te behouden. Een recente studie van de Tilburg University laat zien dat gewichtsafname bij patiënten met overgewicht beperkt is na een één op één behandeling bij een diëtist: driekwart van de patiënten met overgewicht behaalt niet de aanbevolen gewichtsafname van 5% (of meer) van hun startgewicht. Uit dit onderzoek blijkt dat veel patiënten vroegtijdig stoppen met de behandeling bij een diëtist. Het hebben van overgewicht is voor veel mensen een gevoelige kwestie. Veel patiënten ervaren schuld en schaamte na een consult, maar ook een gevoel van falen. Dit negatieve gevoel is geheel weg als je ziet dat anderen tegen dezelfde zaken aanlopen. Cliché maar waar: samen ben je sterk.
Een programma zoals COOL (coaching op leefstijl) dat recent wordt aangeboden binnen de eerstelijns, focust op voeding, bewegen, slaap, stress, sociale context en gedrag. De GLI wordt nu meer dan een jaar vergoed door de zorgverzekeraar in Nederland. Er zijn echter nog steeds hobbels. De leefstijlcoach moet bijvoorbeeld haar best doen om gezien te worden door de lokale huisarts en zorg-community. De manier van zorg verlenen vergt een cultuuromslag. We zijn als huisarts erg gewend om te denken in persoonlijke consulten. We klagen vaak dat we de kar alleen moeten trekken, maar tegelijkertijd vinden we het moeilijk om de touwtjes uit handen te geven. Toch worden onze patiënten dagelijks geconfronteerd met uitdagingen die een gezonde leefstijl ondermijnen. Overal liggen de verleidingen van suikerrijke snacks op de loer, zelfs in de winkels en in de bioscoop. In een 24-uurs maatschappij slapen we gemiddeld een uur minder dan in de jaren zeventig en zijn er steeds meer mensen die last hebben van chronische stress. We zijn ons te weinig bewust van de impact die slaapgebrek heeft op onze gezondheid. Zo kijken we verbaasd op als we horen dat zelfs door het ene uur slaap dat we inleveren bij het verzetten van de winterklok, er 24% meer mensen op de SEH komen met een hartinfarct. Slaaptekort activeert je stress- en vluchtzenuwstelsel en verhoogt je kans op o.a. hoge bloeddruk, diabetes, hartinfarcten en overgewicht.
We hebben het nodig om goed gedrag over te nemen van anderen die ons voorgegaan zijn. Beklim je een berg aan de hand van een gids die alle kaarten heeft, maar zelf nog nooit geklommen heeft? Of beklim je de berg aan de hand van een ervaringsdeskundige, die alle hobbels, kloven en afgronden kent, en die zelf met succes zijn of haar diabetes type 2 heeft doorbroken en terug is op een gezond gewicht? We hebben anderen nodig die ons niet alleen vertellen hoe het moet maar, hebben laten zien dat het kan. Ervaringsdeskundigen dus. En dit is wat de GLI ons biedt. Er is uitvoerig bewijs dat een leefstijlinterventies de potentie heeft om ziekten in remissie te brengen en medicatie (deels) overbodig te maken. Laten we onze leefstijl dus aanpakken want het werkt! En laten we dit met hulp doen van er ervaring van anderen die ons voorgegaan zijn, samen zijn we sterk, samen in een groep.
Jacqui van Kemenade, huisarts en kaderarts Diabetes, Auteur; Leefstijl op Recept (verschenen oktober 2019)
Voor meer artikelen over o.a aandoeningen en studie klik hier
Geestelijke gezondheid: we weten allemaal hoe belangrijk dat voor ons is. Bij mentaal gezond blijven wordt vaak gedacht aan mogelijkheden als wandelen en sporten, maar er is meer. We vroegen drie deskundigen om tips.
Voor Cathelijne Wildervanck, auteur van onder andere ‘De Gelukspiramide en ADHD, hoe haal je het uit je hoofd?’, staat het als een paal boven water dat we er juist in tijden als deze voor moeten blijven zorgen dat ons brein genoeg geluksstoffen aanmaakt. Vooral voor mensen die binnen een risicogroep vallen en waarvoor de wereld kleiner is geworden, is het belangrijk om gelukkig te blijven.
Een van de belangrijkste dingen die je kunt doen om deze geluksstoffen aan te maken, is focussen op wat je wél kunt in plaats van op dat wat je niet kunt, vertelt Cathelijne. ‘Waar word ik blij van en wat geeft me energie? Waar kom ik psychologisch van in beweging? Vraag het jezelf. Als je hier dagelijks op focust, al zijn het maar kleine dingen, til je je geluksbeleving naar een hoger niveau. Soms is het moeilijk om je niet te richten op de beperkingen; zeker in de huidige tijd, waarin we veel vrijheid hebben ingeleverd. Maar als je constant focust op beperkingen, geeft dat een machteloos gevoel en een vergrote kans op een depressie. Het gevoel van machteloosheid zet je in je achteruit. Daarom heeft het een enorme impact op je als je focust op de dingen die je wél kunt. Ik vergelijk het altijd met een barbecue: als je deze aandoet, gebeurt er met de kooltjes aan de rand nog niets. Toch laat het vuurtje in het midden langzaam alle andere kooltjes gloeien.’
Contact
Contact met anderen is essentieel voor de mens. Oxytocine (knuffelhormoon) en serotonine (gelukshormoon) worden aangemaakt door contact met mensen. Dat was de laatste tijd niet bepaald gemakkelijk, maar volgens Cathelijne is iets nog altijd beter dan niets. ‘Je hebt dat contact met mensen gewoon nodig; of dat nu fysiek is of via een beeldscherm. Bellen is nog altijd beter dan geen contact hebben. Helemaal geen contact hebben met mensen is bijna dodelijk. Als je dat contact regelmatig hebt, geeft dat elke dag een vonkje in je leven en een gevoel van geluk.’
Genieten
Genieten van je omgeving, bijvoorbeeld van kleinkinderen of samen met je partner, draagt tevens bij aan een goede mentale gezondheid. ‘Als je bijvoorbeeld met z’n tweeën thuiszit, maak het dan gezellig met elkaar. Heb het écht leuk met je partner. Ik ben dat deze tijd zelf alleen maar meer gaan inzien. In mijn geval bracht het mij en mijn partner weer even terug naar het begin van de relatie. Zie het als een kans om dat vuurtje samen terug te krijgen. Ga oude tijden herleven en doe leuke dingen.’
Brein trainen
Aan gedachten die je veel hebt, raakt je brein verslaafd. Zo wordt een constant chagrijnige instelling bijvoorbeeld onthouden. ‘Wat je water geeft, groeit. Het is dus niet alleen je karakter. Maar ben je vaak niet te genieten, kan dat wel je karakter wórden. Dat betekent dat je dit dus ook kunt veranderen. Als je besluit dat je vrolijker wilt zijn, zul je die spier moeten gaan trainen.’ Hetzelfde geldt voor angst. ‘Als je de hele tijd tegen jezelf zegt dat je angst hebt voor wat er gebeurt of staat te gebeuren, gaan je cellen daarnaar luisteren. Het is een interactie tussen lichaam en geest. Je zou, in de huidige periode, ook kunnen denken: er is een virus, maar ik ben blij en veilig in mijn huis. Ga ontdekken welke momenten en op welke plekken je je wél veilig voelt. Stressen heeft geen zin. Hoe meer stress je hebt, hoe meer je je immuunsysteem ondermijnt en je mentale gezondheid schaadt.’
Beweging
Ook Ivanka van de Wardt, een van de oprichters en coach bij Stichting Creatief Herstel, heeft zo haar tips voor een goede mentale gezondheid. Haar stichting helpt vrouwen met het herstellen van een depressie of burn-out na therapie. Hoewel dit relatief bekend is, blijft beweging volgens haar belangrijk. ‘Wandelen is nog steeds heel goed voor iemands mentale staat. Mensen zien vaak meteen een wandeltocht van een uur voor zich, maar probeer eens klein te beginnen en tegen jezelf te zeggen dat je vijf minuten naar buiten gaat. Die vijf worden er dan toch vaak tien of vijftien. De aanzet er naartoe is meestal het moeilijkst. Leg de lat daarom niet te hoog. Je hoeft niet meteen een marathon te lopen, maar ga gewoon eens kort naar buiten en kijk wat het met je doet.’
Ivanka van de Wardt
Dankbaarheid
Ook dankbaar zijn is goed, vertelt Ivanka. ‘Richt je elke dag even op dankbaarheid. Zo heb ik een app met de vrouwen die ik help, waarin we elke dag even iets noemen waar we dankbaar voor zijn. Al is het maar een douche of de zon. Als iemand niet lekker in z’n vel zit, zijn je hersenen zo geprogrammeerd dat je negatief gaat denken en alleen dat nog maar ziet. Probeer het positief te bekijken. Hoe vaker je dat gaat doen, hoe meer je het ziet.’ Sla je namelijk regelmatig de negatieve weg in, dan wordt dat kleine paadje op een gegeven moment een snelweg. ‘Het is heel moeilijk voor iemand die bijvoorbeeld depressief is, maar als je er elke dag bij stilstaat, gaat het steeds iets makkelijker.’
Kwetsbaarheid
Je kwetsbaar opstellen naar je omgeving is volgens Ivanka tevens een punt van aandacht, ondanks dat dit niet per se de makkelijkste is. ‘Een mens raakt snel geïsoleerd als het minder goed gaat. Als je je dan kwetsbaar opstelt naar je omgeving, hulp zoekt of eens eerlijk zegt dat het niet zo goed gaat, begrijpen anderen je beter. Deel hoe het met je gaat en laat ze er daardoor voor je zijn en zich met je verbinden. Je kwetsbaar durven opstellen is een belangrijke stap in mentale gezondheid. Je omgeving is vaak ook veel welwillender dan je denkt. Mensen hebben regelmatig de neiging om het in te vullen voor een ander, maar dat is lang niet altijd terecht.’
Creativiteit
Daarnaast is creatief aan de slag gaan ook een manier om de mentale gezondheid te bevorderen. ‘Als je somber of moe bent, zit je vaak erg in je hoofd. Dan ga je piekeren of malen. Door creatief bezig te zijn, haal je de focus uit je hoofd en terug in je lichaam. Dat geeft energie. Daarnaast activeert het een ander deel van je hersenen, namelijk het deel van de positieve ervaringen. Als je creatief bent en het lukt, dan geeft dat zelfvertrouwen, en boost het je mentale gezondheid.’ Dat werkt verder door dan je misschien zou denken. ‘Uiteindelijk ga je, als je dat deel van je hersenen activeert, op meerdere vlakken dingen durven. Met de handen werken werkt echt ontspannend; in tegenstelling tot de telefoon of serie kijken, waarbij je veel prikkels verzamelt. Ga iets creatiefs doen dat je leuk vindt of je leuk lijkt, en bouw het op. Als je nooit achter de naaimachine hebt gezeten, moet je niet meteen een hele jurk willen maken. Maar misschien deed je iets als kind regelmatig en vond je dat toen heel leuk? Ga daar eens mee aan de slag.’
Ademhaling
Volgens GGZ-verpleegkundige en sociotherapeut Suzanne Broeke-Nieuwenhout is vooral ademhaling erg onderbelicht. ‘Als je goed ademt, heb je het juiste zuurstofniveau in je hersenen. Dat zorgt er bijvoorbeeld voor dat je minder snel in paniek raakt. Als je in paniek bent, ga je gek ademen en zijn er processen gaande in je lichaam die niet helpen. Voel je angst? Richt je dan op je ademhaling. We zijn vaak geneigd veel spieren aan te spannen waar we ons niet eens bewust van zijn, of we halen op een verkeerde manier adem en krijgen daardoor ineens hyperventilatieachtige klachten zonder dat we het door hebben. Let er eens op. Mocht je een stap verder willen, dan kun je mediteren proberen. En kun je niet zo goed mediteren, dan kun je muziek met hertz frequentie luisteren. Muziek met bepaalde frequenties kunnen je kalmeren.’
EFT
Een minder bekende, maar toch interessante optie in het rijtje: EFT. ‘EFT kun je zien als acupressuur, waarbij je op bepaalde punten op bijvoorbeeld je handen drukt. Stel dat je erg in je emotie zit of heel boos bent, dan kun je door middel van het drukken op deze punten rustig worden. Uiteindelijk kan dat je van je boosheid afhelpen, en dat is een hele interessante gewaarwording. Dit geldt overigens voor alle negatieve emoties. Stel je geeft jezelf het cijfer acht op schaal van boosheid, dan kun je dat met EFT zeker terugbrengen naar vier. Je kunt hier steeds beter in worden en op een gegeven moment zelfs teruggaan naar nul. Verdiep je hier eens in, bijvoorbeeld door middel van een video.’
Focus verleggen
Als laatste: ga eens iets doen dat je niet kan, raadt Suzanne aan. ‘Als ik erg in mijn hoofd zit en me niet goed voel, ga ik iets doen dat ik niet kan; in mijn geval voetballen. Dan moet je uit je hoofd en je focussen op iets anders. Of ga eens tandenpoetsen met je andere hand of een ingewikkeld gerecht koken. Dan komt er ruimte voor iets nieuws. Je focus verleggen kun je ook doen door middel van meditatie. Voel even hoe je zit of hoe je kleding aanvoelt. Hoe voel ik me? Heb ik ergens spanning? Mensen realiseren zich soms niet hoe sterk hun eigen mindset is en wat je daarin kunt betekenen. En: hoe belangrijk het is om eraan te werken. Soms hebben mensen zichzelf iets aangeleerd in het leven, maar werkt dat later niet meer. Kijk wat voor jou werkt: de manier die voor een ander werkt, hoeft niet voor jou te werken.
Angst bij het idee een arts te moeten bezoeken: veel mensen hebben daar last van, en door de coronacrisis is deze drempelvrees alleen nog maar groter geworden. Bovendien heeft een aanzienlijk deel van de reguliere (cardiologische) zorg stilgelegen door Covid-19. Gelukkig is het lang niet altijd noodzakelijk om voor routinecontroles of voorspelbare klachten naar een huisarts of specialist te gaan. Zelfmetingen kunnen een artsbezoek deels ondervangen en zorgen ervoor dat hartpatiënten meer regie kunnen voeren over hun eigen gezondheid. In dit artikel meer over de mogelijkheden.
Al jarenlang pleiten wij bij Hartpatiënten Nederland voor meer zorg op afstand. E-mail- en videoconsults kunnen wat ons betreft veel soelaas bieden aan patiënten van wie de zorgvraag op dat moment wél belangrijk is, maar niet zo urgent dat hij of zij per se een huisarts of specialist hoeft te zien. Vaak duurt het dagen of soms zelfs weken voordat een patiënt fysiek terecht kan, terwijl ervaring leert dat een consult op afstand vaak op kortere termijn ingepland kan worden. Aan deze oproep werd tot nu toe, mede door verzekeringsdrempels, nog maar mondjesmaat gehoor gegeven. Dankzij de coronacrisis is het urgentiebesef van deze vorm van zorg, als geluk bij een ongeluk, gegroeid. Mooi nieuws, wat ons betreft, want dit alles is in het belang van de patiënt.
In het verlengde daarvan ligt de toenemende aandacht voor zelfmetingen, oftewel thuismonitoring. In de afgelopen jaren is het aantal apps, gadgets en devices waarmee hartpatiënten zelfmetingen kunnen uitvoeren van bijvoorbeeld hun bloeddruk, hartslag en gewicht gegroeid. Steeds meer ziekenhuizen en klinieken omarmen innovaties en stellen patiënten in staat om te experimenteren met thuismonitoring. Zodoende houden patiënten meer regie over hun eigen leefstijl en gezondheid, en hoeven ze als gevolg daarvan minder op fysiek consult te komen.
Aanpassingen leefstijl
Hoe dat kan? Omdat een gezonde leefstijl van sterke invloed kan zijn op het leven van hartpatiënten, kunnen zij dankzij thuismonitoring grip op hun gezondheidsontwikkeling krijgen en hier ook tijdig op anticiperen. Door bijvoorbeeld regelmatig hun bloeddruk, suikerwaarden en de buikomvang op te meten met speciale thuismonitoring-apparatuur, en vervolgens de waarden te vergelijken met die van de vorige meting, kunnen ze eenvoudig en snel zien of er (grote) afwijkingen zijn. Patiënten kunnen hun waarden vervolgens noteren in een app, waarna ze geautomatiseerd worden verzonden naar hun eigen huisarts of cardioloog. Omdat deze direct inzicht heeft in de gezondheidsontwikkeling van de patiënt, kan er op tijd aan de bel getrokken worden en indien nodig een (online) consult worden ingepland. In een consult kunnen vervolgens behandelplannen worden besproken, of de specialist kan de patiënt advies geven over leefstijl- of medicatie-aanpassingen, die de waarden weer op gezonder niveau zouden moeten brengen. Mocht de arts het na dit consult alsnog nodig achten om bijvoorbeeld een hartfilmpje te laten maken, dan is een fysieke afspraak alsnog zo gemaakt. Een win-win-situatie voor zowel arts als patiënt, want met deze manier van zorgen wordt veel tijd bespaard en houdt de patiënt veel meer regie over de eigen gezondheid.
Gezond eten en bewegen
Voor een hartpatiënt kunnen een gezond en gebalanceerd eetpatroon, voldoende beweging en een rookvrij leven namelijk van grote invloed zijn op het verloop van het ziektebeeld. ‘Grip op je gezondheid’: het is niet voor niets een belangrijk thema van Hartpatiënten Nederland. Wij benadrukken al jarenlang het belang van gezonde leefstijl en zijn ervan overtuigd dat zelfmetingen hier een positief effect op hebben. Ook voor hartpatiënten die diabetes hebben – een gecombineerd ziektebeeld dat vaak voorkomt – zijn er grote voordelen. Door zelfmonitoring kan een patiënt zeer nauwkeurig bijhouden wat de effecten zijn van bepaalde voeding, beweging of andere activiteiten op de suiker- en bloedwaarden. Wanneer deze even niet onder controle zijn, kan dit dan ook direct geconstateerd worden, waarna insuline kan worden ingespoten of een aanpassing kan worden gedaan in het voedingspatroon. Voeding kan hierin veel doen. Zoveel zelfs, dat er al ontzettend veel gevallen bekend zijn van patiënten die, door hun leefstijl aan te passen, hun medicatie-inname sterk omlaag hebben gebracht, of zelfs helemaal konden stoppen.
Veel mogelijkheden
En zo zijn er nog meer mogelijkheden voor het afnemen van zelftests of het gebruiken van zelfmetingsapparatuur. Zo kun je ook zelf je nierwaarden meten; belangrijk voor patiënten van wie de nierwaarden na een hartinfarct achteruit is gegaan; en ook cholesterolwaarden kunnen met zelfmetingen geregistreerd worden. Met een simpele druppel bloed op een meetstrip, kan de cholesterolwaarde in het bloed worden aangetoond en doorgestuurd worden naar een laboratorium.
De aanschaf van zelfmetingsapparatuur is even een investering, maar wel een investering die zich op de lange termijn terugbetaalt. Wij adviseren wel dat u zich eerst goed inleest, voor u overgaat tot aanschaf van apparatuur. Het aanbod is groot en het is belangrijk dat u apparatuur gebruikt die bij u past.
Bij (het risico op) hart- en vaatziekten is het van belang cholesterol, glucose en bloeddruk regelmatig te meten. Dat kan heel goed thuis.
Door daarnaast actief aan de leefstijl te werken en het juiste te koken en te eten, kunnen risico’s op hart- en vaatziekten aanzienlijk worden verkleind. Ook kunnen patiënten meer grip op hun gezondheid krijgen, maar ook op het gebruik van medicijnen. Vaak kan die verminderd worden of zelfs achterwege blijven.
Hartpatiënten Nederland staat patiënten met raad en daad bij voor goede zorg. Vandaar dat wij een samenwerking zijn aangegaan met Diabetescentrale.nl. Hierdoor kunnen onze donateurs hier diverse producten en pakketten tegen een aantrekkelijke prijs bestellen, met donateurskorting. Veel door Diabetescentrale.nl geleverde artikelen komen in aanmerking voor vergoeding door zorgverzekeraars. Advies: overleg dit alvorens te bestellen.
VENLO – Peter Janssen werd in 2013 van de ene dag op de andere hartpatiënt. Sindsdien ligt de 49-jarige Venlonaar geregeld met zorgverzekeraars in de clinch. Die zijn er immers op uit om mensen zo goedkoop mogelijke medicijnen voor te laten schrijven. Duurdere worden niet meer vergoed. Voor Peter had dat meermaals vervelende gevolgen. Ze resulteerden in een spoedopname in het ziekenhuis omdat zijn hartslag grotendeels wegviel, en in hallucinaties en nachtmerries. Peter Janssen heeft het sindsdien helemaal gehad met de zorgverzekeraars, die puur uit bezuinigingsdrift goedkopere medicijnen lieten voorschrijven die leidden tot ernstige bijwerkingen.
Peter is hartstochtelijk mountainbiker. Al jaren gaat hij met de mountainbike via een omweg door de Venlose bossen en heuvels naar zijn werk, Office Depot, de grootste leverancier voor de kantoorartikelen in Europa, gevestigd in het Limburgse stadje aan de Duitse grens. Ook fietst hij vaker met zijn vrouw om een frisse neus te halen. Zo ook zeven jaar geleden. ‘Ik voelde me goed’, herinnert Peter zich. ‘Het was warm, 23 graden, maar ik hield mijn hand voor de mond omdat ik het gevoel had ijskoude lucht binnen te krijgen. Alsof het vroor. Mijn vrouw vroeg me waarom ik dat deed. We vertrouwden het niet en reden naar de huisartsenpost. Daar bleek mijn bloeddruk gigantisch, en bleek ik een hartaanval gehad te hebben. Enkele dagen later bleek uit katheterisatie dat de vaten rond het hart aan alle kanten potdicht zaten. Bij het academisch ziekenhuis in Maastricht hebben ze toen drie omleidingen gemaakt. Het gekke is: voor die tijd had ik nergens last van.’
Al snel bleken erfelijke factoren een hoofdrol te spelen. ‘Elf generaties terug in de 17de eeuw werd al over een van mijn voorvaderen geschreven: ‘is aan Borschtsiekte overleden’. Die had het dus al aan zijn hart. Mijn vader kreeg op 50-jarige leeftijd een hartaanval en overleed veel te vroeg, en de mannen aan moeders kant zijn ook allemaal overleden aan hartproblemen.’
Corona
Vindt hij zijn hartproblemen dan niet akelig in het licht van de coronacrisis? ‘Ergens in maart werd ik wakker met een gigantische keelpijn. Ik was kortademig en voelde me slecht. De huisartsenpost kon me niet helpen. Ik moest gewoon thuis uitzieken. Gelukkig voelde ik me twee dagen later weer beter.’ Peter is sindsdien wel op zijn hoede. ‘Niet dat ik me meer zorgen maak als hartpatiënt, maar ik ben wel voorzichtiger. Ik werk nu vanuit thuis. Maar bij het begin van de coronacrisis werkten we nog op kantoor, een bedrijf in Venlo met zo’n 800 medewerkers, onder meer afkomstig uit Brabant en Heinsberg (Duitsland) – dat waren eind februari al besmette gebieden, en toen al hield ik afstand jegens die mensen. Ik was er heel bewust mee bezig. Wij begonnen op het werk al vroeg met handen wassen. Voor mij kwam daar dus bij: ik bleef bij iedereen uit de buurt die uit een risicogebied komt.’
Normaal fietst Peter veel, maar door de coronacrisis werkt hij van thuis uit en blijft ook gewoon thuis. Tijdens ons telefonisch gesprek blijkt hij vooral in zijn maag te zitten met de bijwerkingen van medicijnen: daarmee heeft hij nogal wat nare ervaringen. ‘Op 30 maart 2019 zijn we op vakantie in Aruba geweest. Het was er heet en goed. Elke morgen om zeven uur reed ik daar via het sneeuwwitte strand naar de ruwe woestijnachtige oostkust met cactussen. Het was er heerlijk fietsen. Ik kon ook mijn hobby fotograferen uitleven, ik wist er een koppel Arubaanse gronduilen met twee jongen te fotograferen! Niet lang na deze sportieve vakantie moest ik met spoed naar de huisartsenpost, de HAP dus. Wat was er gebeurd? De apotheek had mij een ander, goedkoper merk bètablokkers gegeven. Ik werd ’s nachts wakker met een hartslag van 30, en voelde me gigantisch slecht. ‘Ik ben er niet goed aan toe’, zei ik tegen mijn vrouw, die me naar de HAP bracht. Die stuurde me acuut door naar het ziekenhuis, waar ik binnen een dag op wist te krabbelen. Het bleek dat ik door het nieuwe medicijn niet goed was geworden. Via het ziekenhuis kon ik weer terug naar mijn oude, vertrouwde bètablokker. Ik belde vervolgens boos met de zorgverzekeraar, die me het goedkopere medicijn in de maag had gesplitst. Die zuinigheid kostte hen wel een ziekenhuisopname, waardoor mijn eigen risico er gelijk doorheen was. Uiteindelijk trekken de zorgverzekeraars op deze manier zelf aan het kortste eind: die krijgen de rekening van de gevolgen van hun zuinigheid.’
Dit was niet de enige ervaring van Peter met de bezuinigingsdrift door de zorgverzekeraars. ‘Zo hebben ze mij goedkopere bloedverdunners voorgeschreven waarvan ik hallucinaties kreeg. En ik kreeg een soort statines tegen mijn hoge triglyceride, een voorstadium van diabetes. Daarvan kreeg ik nachtmerries. In alle drie de gevallen zei ik tegen mijn apotheker: die troep hoef je me niet meer te geven, die neem ik niet meer mee.’
Statines kon Peter niet verdragen. Hij crepeerde van de spierpijnen, had last van spierafbraak, en kreeg er bijna nierproblemen door. Daarom doet hij nu mee aan een experiment waarbij hij twee keer per jaar een injectie krijgt om zijn cholesterol terug te brengen naar 1,8. Peter wantrouwt de ‘statinemaffia’ weliswaar, maar omdat zijn bloeddruk zo hoog is, heeft hij geen alternatief en moet iets aan zijn hoge cholesterol doen. ‘Je moet het zo zien’, legt Peter uit. ‘Ik las over een Italiaanse vrouw van 92 met een cholesterolwaarde van meer dan 14. Maar zij had een gezonde bloeddruk. Dan is die hoge cholesterol niet erg. Maar in mijn geval met mijn bloeddruk zouden mijn aderen beschadigen, en hoopt de cholesterol zich op.’
Peter houdt zich inmiddels aan een nieuwe leefstijl, om op die manier het nemen van medicijnen zoveel mogelijk tegen te gaan. ‘Koolhydraatarm eten helpt enorm. Mijn bloedsuikerwaarden komen daardoor in een goed evenwicht, zonder medicijnen!’
We zijn afgesloten van onze omgeving. Leven alléén in ons huisje totaal geïsoleerd van alles wat zich daarbuiten afspeelt. Dit is dus je kans! Veel van de ziektes die we in de loop van ons leven krijgen zijn gerelateerd aan die boze buitenwereld. Onze omgeving maakt ons ziek en dik. Met een moeilijk woord noemen we dit een ‘obesogene omgeving’. Ja lekker makkelijk, denk je, geef de omgeving maar de schuld! Elk pondje dat in je mondje komt stop je er toch echt zelf in, of niet? Die discussie wil ik wel aangaan. Want je stopt het er zelf in maar je hebt soms bar weinig controle over de kwaliteit van dat pondje. 70% van onze voeding in de supermarkt is bewerkt, de vezels zijn eruit gehaald en suiker en zout is erin gestopt. Voeding nu ziet er heel anders uit dan in de tijd dat onze opa’s en oma’s jong waren.
Ons land is op slot, onze huizen zijn op slot om het virus te weren. Dit heeft zin, dit maakt dat er minder mensen besmet worden. Kunnen we ook op slot tegen een chronische leefstijl gebonden ziekte? Ja, dat kan. Dat het op slot gaan van een land effectief is tegen bijvoorbeeld diabetes, weten de mensen op Tokelau. Het eiland Tokelau, gelegen in de stille oceaan, werd in 1979 getroffen door een cycloon en was gedurende 6 maanden afgesneden van de rest van de wereld. Men ging terug naar de traditionele manier van eten (o.a. kokos en vis) en na 6 maanden zonder import van sterk bewerkte voeding, trof men de bevolking van Tokelau weer gezonder dan ooit aan.
Zoals Tokelau geïsoleerd was, zijn wij nu ook geïsoleerd. Deze periode van terug naar de basis kan dus als kans gezien worden. Je kunt nu zelf je omgeving bepalen. Niet het restaurant wat je bezoekt bepaalt je voeding: frietjes die ongevraagd op tafel gezet worden. Niet de bioscoop bepaalt je snackgedrag, maar een snoepstraat na de ingang waar je doorheen moet om de film te zien. Niet de verleidelijke gangen in de supermarkt met overal koekjes en chocolade. Niet de auto waar je soms vele uren in moet zitten.
Je kunt je voeding online bestellen, alleen de verse onbewerkte voeding komt je huis in. Je hebt ook tijd. Alle tijd! Tijd om na te denken wat je wilt eten, tijd om te koken. Mogelijk tijd -bijvoorbeeld vroeg in de ochtend- om in een rustig straatje of park te lopen of te wandelen. Je wordt niet beheerst door de doorgedraaide agenda van alle dag. Tijd om te mediteren. Tijd om thuis yoga te doen achter de televisie. Allemaal kansen.
Mensen met hoge bloeddruk of hart- en vaatziekten worden het zwaarst getroffen door Corona. Bijna 30% van de aan Corona overleden mensen had hier ook last van. Het is moeilijk te begrijpen waarom precies, maar het is niet alleen een hoge leeftijd. Duidelijk is dat als je stress hebt, dat je een over activatie krijgt van je zogenaamde sympathisch zenuwstelsel, je ‘vecht en vlucht’ zenuwstelsel. Dit maakt dat je hele lijf in paraatheid staat voor een mogelijk gevaar. Een leeuw, een tijger, een vloedgolf. Of een virus. Je lichaam wil wegrennen van dit gevaar en maakt dat je bloeddruk omhoog gaat, je hart sneller klopt, je spieren gespannen zijn om sneller een broodnodig sprintje te kunnen trekken. Het dubbele is echter dat we niet weg kúnnen rennen van dit virus. We zitten angstig thuis en veel mensen zitten constant in een stresscocon. Het sympathisch zenuwstelsel draait overuren!
Maar lieve mensen, hier heb je nu ook tijd voor, en een keuze. Hoe moeilijk dat ook is. Laat je niet gek maken. Daar word je dus niet beter van. Je kunt ook je parasympatisch zenuwstelsel meer prioriteit geven. Dit is je zogenaamde ‘rust en weer lucht’ zenuwstelsel. Het zorg voor energie naar je darmen, energie voor groei van je haar en nagels. Het verlaagt je hartslag, je ontspant je spieren. Je sympathisch zenuwstelsel is dus het gaspedaal. Je parasympatisch zenuwstelsel is de tegenhanger, het is je acculader. De knop om je parasympatisch zenuwstelsel aan te zetten is heel makkelijk te vinden. Misschien tijdens het werken in de tuin, of gewoon het zitten breien. Misschien is het wel een boek lezen, of een film kijken. Misschien is het in een bak ijs zitten of juist lekker in de jacuzzi. Het maakt niet uit, maar ga op zoek naar die knop!
Laten we deze quarantaine tijd zien als een accu-laad tijd. Prikkelarm, geen afspraken geen verleidingen, je hebt alle tijd om te focussen op je leefplan. Je leefplan voor de komende 1, 5, 10 of misschien 20 jaar. Laten we er goede en gelukkige jaren van maken.
Happy Lifestyle!
Met dank aan Jacqui van Kemenade, auteur Leefstijl op Recept. Bestuurder bij Stichting je Leefstijl als medicijn www.jeleefstijlalsmedicijn.nl
Een hartstilstand veranderde het leven van Volkskrantjournalist Fokke Obbema (57) voorgoed. Met ongelofelijke mazzel was hij er fysiek snel weer bovenop, maar de mentale revalidatie viel hem zwaar. Het werd de aanleiding voor een boek vol interviews over de zin van het leven.
Wat gebeurde er drie jaar terug precies?
In mijn slaap kreeg ik een hartstilstand. Ik ademde nog een laatste keer luidruchtig uit en had het geluk dat mijn vrouw dat opmerkte en direct adequaat handelde. Binnen vijf minuten stonden de hulptroepen in de slaapkamer. Ruim anderhalve dag later werd ik wakker op de intensive care. Ik had geen idee wat er gebeurd was. Een kransslagader was dichtgeslibd met plaque. Een paar weken later werden er drie stents geplaatst.
----
Als lid van Hartpatiënten Nederland heeft u onbeperkte toegang tot alle Premium-artikelen op hartpatienten.nl. Het enige wat u hiervoor hoeft te doen is inloggen op uw profiel. Het zijn artikelen waar we trots op zijn en die we graag met u als trouwe lezer delen.
Het duurde even voordat hij tot die ontdekking kwam, maar inmiddels is internist Yvo Sijpkens (59) er heilig van overtuigd dat het veranderen van leefstijl dé oplossing is voor een groot aantal gezondheidsproblemen en chronische ziekten.
Van transplantatie- en dialysedokter maakte hij jaren terug de overstap naar zijn kernaandachtsgebied chronische nierschade. Een echte ‘medicijnman’ was hij toentertijd, zoals hij dat zelf zegt. ‘Mijn concept was op dat moment vooral het werken met medicijnen. Voor preventie wilde ik risicofactoren van chronische nierschade en hart- en vaatziekten, zoals hypertensie en diabetes, vroeger opsporen en ze eerder met medicijnen behandelen. Ik dacht dat dat de meeste winst zou opleveren. Dat klopt deels, maar er was ook een andere kant. Patiënten gebruikten voor meerdere risicofactoren en ziektebeelden veel medicatie naast elkaar. Soms zaten ze dan opgescheept met een heel pakket aan medicijnen, wat echt een belasting is voor de patiënt zelf.’
Zout- en suikerbeperking
Aandacht voor leefstijl naast medicijnen had hij toen ook al wel, maar nog niet veel. ‘Ik keek bij een patiënt met een hoge bloeddruk bijvoorbeeld naar zoutbeperking en had aandacht voor vitamine D en zonlicht. Voor beide gold: ik heb er nooit goed de effecten van gezien, ondanks dat ik lang dacht dat het werkte. Maar op een gegeven moment besefte ik dat het geen baanbrekend effect had bij mijn patiënten.’ Langzaamaan vond er bij Yvo een verschuiving plaats. In de lijn van Hanno Pijl, hoogleraar diabetologie, verschoof Yvo’s aandacht naar suikerbeperking. ‘Hanno’s boek ‘Diabetes type 2? Maak jezelf beter’ sprak mij enorm aan. Hij maakte duidelijk dat je zelf iets kunt doen aan de ziekte door het aanpassen van voeding. Naast zoutbeperking raadde ik vanaf dat moment ook suikerbeperking aan. Echter was ik nog steeds niet onder de indruk van het effect op bloeddruk, bloedsuikers en gewicht.’
Koolhydraatarm
Het moment dat hij wél echt onder de indruk was kwam pas in 2018, toen een patiënt hem een boek over koolhydraatarm eten in de hand duwde. ‘Ze zei tegen me: ‘Ik heb dit boek gelezen en dit werkt. Ik ben dertig kilo afgevallen’. Opvallend genoeg verdween daarmee ook haar nierziekte als sneeuw voor de zon. Dat was voor haar en daardoor ook voor mij een hele bijzondere ervaring. Later sprak ik Wim Tilburgs van Stichting Je Leefstijl als Medicijn, die tevens bevestigde dat koolhydraatbeperking zijn diabetes omkeerde. Het had niet een beetje effect, maar een geweldig effect. Iets dat ik met medicijnen nog niet had gezien.’ Van de ene op de andere dag verdiepte Yvo zich verder in de mogelijkheden van deze leefstijlverandering. ‘Ik heb me er rot op gestudeerd en vond alleen maar meer bevestiging dat hier de oplossing ligt voor de aanpak van chronische ziekten. Het gaat om beperking van suiker én zetmeel, vooral uit bewerkte voeding. Niet als dieet, maar als onderdeel van een gezonde leefstijl.’
Gezondheidszorg overspoeld
De metabole belasting is de laatste tientallen jaren volgens Yvo gigantisch toegenomen. ‘Ik heb gezien dat mijn patiënten in de loop der tijd steeds zieker zijn geworden. De metabole belasting is niet alleen fysiek, maar ook psychisch en op steeds jongere leeftijd. Ik zie een enorme ongezondheid en ziektelast, waardoor ook nog eens de gezondheidszorg overspoeld wordt. Ja, mensen leven tegenwoordig langer, maar uiteindelijk wél tien jaar met een chronische ziekte. In plaats van al die ziektes afzonderlijk met medicijnen te behandelen, is het beter om te focussen op de gemeenschappelijke grondoorzaak ervan. Leefstijl is dan de basis voor interventie én preventie.’
Aan de oorzaak voorbij
Het grote probleem bij mensen met hart- en vaatziekten is volgens Yvo dat zij, als ze naar een arts gaan, veel pillen en ingrepen krijgen. ‘Vaak wordt gedacht dat de ziekte met medicijnen kan worden opgelost. De mensen zelf denken vervolgens dat ze pech hebben; dat hun hoge bloeddruk, diabetes en aderverkalking te maken heeft met aanleg en leeftijd. Dat lijkt niet zo te zijn. Het is eerder een jarenlange metabole ontregeling, vaak al van jongs af aan. Het is niet toevallig dat hart- en vaatziekten, overgewicht, diabetes en leververvetting de laatste vijftig jaar zijn toegenomen. Het is een aanwijzing dat hier geen aparte oorzaken voor zijn, maar één gezamenlijke oorsprong. Voor deze zogenaamde ‘elephant in the room’ is nog te weinig belangstelling.’
Bewerkte voeding
Kijkend naar die grondoorzaak werd het Yvo duidelijk dat we vooral anders zijn gaan eten. ‘We eten steeds meer bewerkt voedsel en eten daardoor ook nog eens vaker. Bewerkte voeding wordt gekenmerkt door grote hoeveelheden koolhydraten en slechte vetten. Vaak beleven mensen dat helemaal niet zo; ze denken dat ze gezond volgens de Schijf van Vijf eten, maar brood, fruit, melk, pasta en rijst bevatten bij elkaar opgeteld veel koolhydraten. Dit kan het lichaam steeds minder goed aan. Ook andere factoren als een druk stressvol binnenleven, minder slaap en onvoldoende beweging spelen mee. Deze metabole belasting speelt jarenlang elke dag een rol. Je zou dit dus kunnen zien als een sluipmoordenaar.’
Metabole kant
Yvo vindt dan ook dat artsen en patiënten zich best wat meer mogen verdiepen in deze metabole kant. Ook in het geval van aderverkalking raadt hij aan om te focussen op de hyperinsulinemie als gevolg van een ongezonde leefstijl. Dat is goed te herkennen aan
het voedingspatroon van een patiënt, de buikomvang en bloeduitslagen. ‘Aan de hand van deze gegevens kan een goed leefstijladvies worden samengesteld, waar andere ziektes tegelijkertijd ook baat bij hebben. In het ziekenhuis krijgen mensen regelmatig tegenstrijdige adviezen, maar ze kunnen hier ook zelf een keuze in maken. Wees bijvoorbeeld niet bang dat gezonde vetten uit echt voedsel een negatieve invloed hebben op het cholesterol. De kracht van patiënten is hierin groot.’
Vet in plaats van glucose
Ook zou in plaats van de kwantiteit naar de kwaliteit van het lipidenprofiel gekeken moeten worden, zegt Yvo. ‘Pas een strategie toe om de triglyceriden, bloedsuiker en insulinespiegels zo laag mogelijk te krijgen. Daar komt ook leefstijl weer om de hoek kijken. Beperk koolhydraten; niet alleen suikers, maar ook zetmeel uit bewerkt voedsel. Koolhydraatbeperking zorgt ervoor dat je veel minder honger hebt, waardoor je minder eetmomenten nodig hebt. Sla ’s ochtends het ontbijt over. Eet goede eiwitbronnen aangevuld met gezonde vetten, en eet tot je verzadigd bent. Als het lichaam gewend raakt aan het gebruiken van vet als brandstof in plaats van glucose, ervaren mensen een beter geheugen, minder vermoeidheid, meer concentratie en een gezondere huid. Ook op het gebied van hart- en vaatziekten geeft het innerlijke rust; doordat mensen zich beter voelen, kunnen ze beter met stress omgaan. Dat is bijvoorbeeld cruciaal in het voorkomen van een hartinfarct. Gezondheid aan de binnenkant van het lichaam bevorder je door deze leefstijl te omarmen.’
Overstap
Yvo’s missie is dan ook: patiënten aanmoedigen om meer met leefstijl bezig te zijn. Ook ziet hij dat patiënten elkáár steeds meer aanmoedigen om hiermee aan de slag te gaan. ‘Internationaal gezien heeft men de juiste voedingsaanpassing en het bewijs van slagen daarvan al heel goed uitgewerkt. Ik zie het als mooie taak om die kennis te vertalen naar de Nederlandse situatie. Inmiddels zijn al duizenden mensen overgestapt op een koolhydraatarme leefstijl. Websites als dietdoctor.com en jeleefstijlalsmedicijn.nl worden veel bezocht. Elke patiënt met een hart- of vaatziekte zou deze optie met begeleiding aangeboden moeten krijgen. Dat er ook gezien wordt dat leefstijlverbetering hand in hand kan gaan met de juiste medicatie. Mensen kunnen op dit gebied nu eigen keuzes maken en daarvan vervolgens enorm profiteren.’
Voeding als middel om grip op je gezondheid te krijgen
In het vorige artikel in HartbrugMagazine hadden we het over leefstijlinterventie, simpel gezegd, wat je zelf kunt doen om jouw gezondheid terug in eigen hand te nemen. Omdat voeding een zeer groot deel is van jouw leefstijl, en we nu eenmaal meerdere keren per dag eten, is dit vaak een uitstekend startpunt om leefstijlaanpassingen mee te beginnen. In dit artikel bespreken we de voordelen van koolhydraatarm eten.
Wat is koolhydraatarm eten?
Met een koolhydraatarm voedingspatroon eet je veel vetten en weinig koolhydraten. Eigenlijk verander je de brandstof van jouw lichaam, van insuline (het afbraakproduct van koolhydraten) voor ketonen (het afbraakproduct van vetten), vandaar dat de strikte versie van koolhydraatarm ketogeen wordt genoemd. Nou zijn we allemaal opgegroeid met het gedachtegoed dat vetten slecht zijn voor je cholesterol en dat vooral verzadigd vet hart- en vaatziekten aanjaagt. Dit advies is gebaseerd op onderzoek uit 1986.
----
Als lid van Hartpatiënten Nederland heeft u onbeperkte toegang tot alle Premium-artikelen op hartpatienten.nl. Het enige wat u hiervoor hoeft te doen is inloggen op uw profiel. Het zijn artikelen waar we trots op zijn en die we graag met u als trouwe lezer delen.
