Fit lijf is beter bestand tegen virus

Mensen die binnen een risicogroep vallen, zoals hartpatiënten, hebben meer kans op een ernstig verloop van een corona-infectie en meer kans op long covid. Dat risico kun je wel verkleinen met een gezonde leefstijl. Huisarts Stefan van Rooijen helpt mensen hierbij met behulp van zijn leefstijlplan Fit4Life.

Dr. van Rooijen promoveerde op Fit4Surgery: een internationaal programma dat ontwikkeld is om mensen in vier weken tijd fysiek en mentaal in optimale staat te krijgen om een operatie te ondergaan. Uit onderzoek blijkt immers dat er minder kans is op complicaties na een operatie en dat het herstel sneller gaat, als de patiënt in goede conditie is. Dit principe is natuurlijk niet alleen toepasbaar op operaties: een gezonde leefstijl verkleint voor iedereen de kans om een chronische ziekte te ontwikkelen en zorgt ervoor dat mensen die al ziek zijn, langer en kwalitatief beter leven. En nu we weten dat vaccinatie het risico om corona te krijgen niet uitsluit en het virus voorlopig ook niet verdwijnt, is daar nog een reden bijgekomen: een fit lijf is beter in staat om een infectie te verslaan.

Van Rooijen vulde het Fit4Surgery-programma aan tot een concept om niet alleen fit te worden, maar dat ook levenslang te blijven: een allesomvattend plan met simpele tips waarmee mensen zelf de regie over hun gezondheid kunnen nemen. Hiervoor riep hij de hulp in van onder meer artsen, fysiotherapeuten en wetenschappers. Zijn eerder verschenen boek Fit4Life: het doktersrecept is aangevuld met een ‘fit na covid-special’, waar mensen die restklachten ondervinden van een coronabesmetting (of deze willen voorkomen) adviezen uit kunnen putten.

De beste booster ben je zelf

“Gezond eten en bewegen zijn onmisbaar om de weerbaarheid tegen het virus te vergroten”, legt Van Rooijen uit. “Op de ic’s liggen niet voor niets voornamelijk mensen met leefstijlgerelateerde aandoeningen als hart- en vaatziekten, diabetes en overgewicht. We zijn onszelf nu massaal aan het boosteren, maar de beste booster tegen ziekte vorm je uiteindelijk zelf. Dat doe je door bewust te werken aan een goede conditie, voldoende spiermassa, gezond gewicht en optimale conditie van brein, hart en longen.”

Een recent onderzoek van TNO, in opdracht van de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnocatie ZonMw, laat met name een duidelijk verband zien tussen de beweging en covid. Mensen met een inactief bewegingspatroon hebben gemiddeld een ernstiger ziektebeloop en een verhoogd risico op sterfte door corona. Ditzelfde geldt voor rokers. “En ook voor meerokers”, waarschuwt Van Rooijen. “Ik heb zelf onderzoek hiernaar gedaan met een onderzoeksbeurs van de Hartstichting. Het blijkt dat als je partner rookt en jij die rook inademt, je bloed bijna net zo snel stolt als dat van iemand die zelf rookt.”

Het veranderen van ongezonde gewoontes is nooit makkelijk, zeker niet voor mensen die beperkt zijn in hun fysieke mogelijkheden doordat ze bijvoorbeeld hartpatiënt zijn. Van Rooijen: “In mijn praktijk merk ik dat mensen die heel weinig bewegen, vaak niet goed weten hoe ze dit moeten aanpakken. Dat komt doordat ze hun doelen te hoog stellen. Als je nog geen 2000 stappen per dag zet, is 10.000 heel hoog gegrepen. Maar 3000 is misschien wél haalbaar. Ik raad patiënten aan om eerst een nulmeting te doen: hoeveel meter kun je lopen? Doe daar een klein stapje bovenop. Probeer dat minstens drie maanden vol te houden. Als je eenmaal gewend bent aan een nieuw ritme, kun je je doel verder ophogen.”

Zet de wekker

De huidige beweegnorm van 150 minuten per week, vindt de huisarts nog veel te laag. “Eigenlijk hebben we het dubbele nodig. Vergeet ook niet om twee keer per week spierversterkende oefeningen te doen. Dat is inmiddels aan de beweegrichtlijn toegevoegd, net als het voorkomen van te lang stilzitten. Als je een uur achter elkaar zit, zou je in feite weer een half uur moeten bewegen om de nadelen van het zitten te compenseren. Die nadelen voorkom je door ieder half uur even op te staan. Zet de wekker, strek even je benen of doe een paar oefeningen. Een klein stapje dat voor vrijwel iedereen haalbaar is.”

Het leefstijlonderzoek van TNO laat ook zien dat stress en slaapgebrek mogelijk een rol spelen bij de weerstand tegen corona. Het bewijs is nog niet voldoende om conclusies te trekken, maar het lijkt erop dat mensen die kampen met stress en slaapgebrek niet alleen een ernstiger ziekteverloop hebben, maar ook vatbaarder zijn voor covid. “Plan daarom naast beweging ook voldoende rustmomenten in je dag. Neem bijvoorbeeld elke avond een warm bad en doe een paar mindfulnessoefeningen. Ontspanning is voor veel dingen goed, zoals je spierherstel en immuunsysteem.”

Om levenslang fit te blijven pleit Van Rooijen voor een multifunctionele aanpak. “Er zijn zoveel leefstijlfactoren die invloed hebben, dat mensen soms door de bomen het bos niet meer zien. Daarbij weten we inmiddels niet meer wat gezond leven is. We zitten de hele dag achter een bureau, eten bewerkt voedsel en maken het ons zo makkelijk mogelijk. We moeten weer leren van de oertijd: onbewerkt voedsel eten, stoppen met roken en alcohol en bewegen standaard onderdeel maken van de dag. Ik help mensen graag om uit te zoeken op welk gebied ze de meeste winst kunnen behalen. Voor de een is dat beweging, voor de ander stress of roken en voor een ander voeding. Samen met de patiënt maak ik een nulmeting en stel ik een plan op, maar met Fit4Life wil ik mensen juist laten zien dat ze dit ook heel makkelijk zelf kunnen doen. Houd bijvoorbeeld een tijdje een online eetdagboek bij of koop een stappenteller, dan zie je gauw genoeg zelf wat beter kan. Ik zeg altijd: meten is weten.”

Kijk voor meer info op fit4life.club.

Tekst: Marion van Es
Beeld: Stefan van Rooijen

Dit artikel verscheen in het HPNL magazine. Interesse? Vraag hier het HPNLmagazine aan.