Helen of heel worden

In onze taal is helen synoniem met genezen. Vreemd genoeg is er nog een andere betekenis, het opkopen van gestolen goederen, maar daar zullen we het hier niet over hebben.

Het is namelijk al vreemd genoeg dat we het hebben over heling in de eerste betekenis, omdat dit werd verricht door Heelmeesters, die in de middeleeuwen weinig van je heel lieten. Er werd meestal een arm of been afgezaagd of er werd door de barbier met zijn scheermes een aderlating verricht. Ook de huidige heelmeesters verwijderen vaak een deel uit het lichaam in de hoop genezing te bereiken.

Ik zou het begrip helen letterlijker willen benaderen. Ik bedoel hiermee het weer gaan zien van de mens als één geheel van lichaam, geest en ziel.

In het Westen is men een steeds groter onderscheid gaan maken tussen lichaam en geest. Aanvankelijk bestonden er nog zogenoemde psychosomatische aandoeningen, waarbij psychische problemen werden gezien als de oorzaak van lichamelijke aandoeningen. Bekende voorbeelden waren de maagzweer, die veroorzaakt kon worden door spanningen en het hartinfarct, iets wat vaker kon voorkomen bij stressgevoelige mensen.

Omdat wetenschappelijk onderzoek geen directe verbanden tussen psyche en lichamelijke aandoeningen kon aantonen, is er een scheiding ontstaan tussen lichaam en geest.

Als er een lichamelijke afwijking werd gevonden bij een bepaalde klacht, dan hoorde de patiënt door een lichamelijk georiënteerde arts behandeld te worden. Zo niet, dan hoorde de patiënt thuis bij de psychologie of psychiatrie. De meer lichamelijk gerichte artsen wisten (te) weinig van psychologie, de psychiaters (te) weinig van lichamelijke ziekten. Hierdoor konden belangrijke oorzaken van ziekten gemist worden.

Het feit dat iets wetenschappelijk niet is aangetoond, wil echter niet zeggen dat het niet zo is. Het zegt alleen dat het bewijs (nog) niet geleverd is. Misschien was de methodiek van het onderzoek niet goed genoeg, of waren de meetinstrumenten niet gevoelig genoeg. Ook kan het zijn dat er een complex samenspel van meerdere oorzaken een rol speelt bij het ontstaan van een bepaalde ziekte.

We mogen er niet klakkeloos van uit gaan dat wat we niet zien, niet bestaat.

Inmiddels weet een psychiater dat bepaalde lichamelijke aandoeningen de oorzaak kunnen zijn van psychische stoornissen en weten we ook dat psychische ondersteuning bij bedreigende ziekten of hevige pijnklachten vaak bijdraagt aan verlichting van de ziekte-ervaring.

Toch is dit wat mij betreft nog veel te weinig. De geest speelt nog teveel een ondergeschikte rol in ons mensbeeld. Ik denk dat deze rol veel groter is dan we denken en dat  onze geest, via emoties, ons wel degelijk lichamelijk ziek kan maken. Het positieve daarvan is, dat diezelfde geest ons dan ook kan helpen bij onze genezing en waarschijnlijk zelfs ziekte kan helpen voorkomen. De kunst is om dat aspect van de geest te onderkennen, zodat we met recht kunnen spreken van helen of heel worden.

Column door: Jan Chin