Iedereen kan sporten, maar de vraag is hoe

Jaren terug ontstond bij sportcardioloog Harald Jørstad een grote interesse voor het vak sportcardiologie. Acht jaar geleden ging hij naar Italië om het vak daar bij één van de grondleggers te leren, waarop hij voorzitter van de Werkgroep Cardiologie en Sport van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie werd. Nu is hij werkzaam als sportcardioloog in onder andere het Amsterdam UMC. “Elke week verbaas ik me weer over wat er voor mijn patiënten mogelijk is.”

Sportcardiologie omvat de gehele cardiologie: hartritmestoornissen, hartinfarcten, aangeboren of genetische afwijkingen en hartfalen. Toch vraagt het om een extra laag kennis met betrekking tot wat sport met het lichaam en met name het hart doet, vertelt Jørstad. “Het is als het ware een verruiming van het vak cardiologie. Als sportcardioloog moet je bijvoorbeeld weten wat de verschillende risico’s van sporten zijn. Zo is er een verschil tussen een duurloop, krachtsport en roeien. De belasting voor het hart is anders. Ook past het vrouwenhart zich anders aan sport aan dan het mannenhart. In de sportcardiologie kijken we dan ook naar hoe het hart reageert op inspanning. Die inspanningstesten doen we tegenwoordig weinig in de algemene cardiologie, maar veel in de sportcardiologie. Dat vertelt ons namelijk iets over het vermogen van de patiënt en bijvoorbeeld wanneer hartritmestoornissen optreden.”

Patiënten

Jørstad werkt naar eigen zeggen met een fantastische groep patiënten. “Ik zie bijvoorbeeld jonge patiënten met hele ernstige afwijkingen, zoals mensen die een half hart hebben, of mensen die de pech hebben gehad op jonge leeftijd een hartinfarct te krijgen, maar toch zo goed mogelijk willen herstellen en presteren. Ik heb ook een grote groep recreanten. Dat zijn mensen die subtiele hartklachten kunnen hebben, zoals een iets te snelle hartslag bij inspanning. Of mensen die aanleg hebben voor een hartziekte, maar waarbij dit nog niet tot uiting is gekomen. Tot slot werk ik veel met topsporters. De twee uiterste groepen, dus de patiënt met een ernstige hartziekte en de topsporter, liggen ver uit elkaar, maar opvallend genoeg hebben ze dezelfde psychologie als het aankomt op willen presteren en grenzen verleggen. Vrijwel iedereen is ontzettend gemotiveerd om doelen te bereiken. Dat maakt het leuk om samen naar oplossingen te zoeken.”

Nog elke maand ziet hij sporten waarvan hij het bestaan nauwelijks afwist. “In Nederland houden we vooral van wielrennen, schaatsen, hardlopen, hockey, voetbal en naar de sportschool gaan, maar ik zie ook mensen die een gigantische ultraloop in de woestijn willen doen, gaan hiken in de Himalaya, diep willen duiken of specifieke vechtsporten doen. Dat is het leuke aan dit beroep. Er zijn tienduizenden verschillende sporten en variaties daarop. Keer op keer moet je er als sportcardioloog over nadenken wat zo’n sport met het hart doet.”

Grenzen

Vrijwel al zijn patiënten zijn bezig met waar hun grenzen liggen. “Het kan eigenlijk twee kanten op. De één is bang om te bewegen, bijvoorbeeld doordat hij tijdens inspanning een levensbedreigende hartritmestoornis heeft gekregen. De ander is hersteld van een hartziekte en wil bewijzen dat hij topfit is, maar gaat daardoor over zijn grenzen. In beide gevallen maken we de risico’s inzichtelijk, bespreken we wat de doelstellingen zijn en hoe we dit kunnen bereiken.

We zoeken samen grenzen op en verleggen ze soms zelfs. Vroeger dachten we dat topsport met een ICD bijvoorbeeld echt niet kon, maar nu zijn er verschillende voorbeelden van mensen bij wie dat wel lukt. Toch kan het niet altijd. Soms heeft sporten nadelige effecten voor iemands hart. We moeten ons dus constant bewust zijn van de risico’s. Onze slogan is eigenlijk altijd: iedereen kan sporten, maar de vraag is hoe.”

De behandeling

Hoe een behandeling er precies uitziet, is persoonsafhankelijk. “Veel mensen lopen al bij een cardioloog, maar worden met specifieke vragen over sporten naar ons doorverwezen. Sommige mensen hebben aan één of twee consulten genoeg, maar met mensen die hele uitdagende dingen gaan doen, gaan we vaak een wat langer traject in. Daarbij kijken we wat mogelijk is en herhalen we scans en metingen van het hart om te kijken hoe het ervoor staat en of het veilig blijft. Dat doen we bijvoorbeeld als iemand richting een marathon wil trainen. Anderen volgen we zelfs jarenlang. Het is voor ons in ieder geval belangrijk dat we een goede inspanningstest hebben. Dat vertelt ons veel over hoe iemand ervoor staat. Dan gaan we echt tot het gaatje en staan we de patiënt tijdens de test aan te moedigen, zodat hij alles kan geven. Bij mensen die al klachten hebben, proberen we vaak de omstandigheden na te bootsen. Heeft iemand een hartritmestoornis en gebeurt dat alleen na een uur hardlopen, vang je die niet op een inspanningstest. We hebben dan andere manieren om zo’n hartritmestoornis op te wekken en te vangen.”

Uitdagingen

Sportcardiologie is een jong vak. Dat betekent dat we veel dingen nog niet weten, zegt Jørstad. “Kijk bijvoorbeeld naar zwemmen: hoe meet je op een goede manier een bloeddruk tijdens het zwemmen? Dat kunnen we nog niet goed. Ook hebben we vraagtekens als het aankomt op wat sporten met verschillende harten doet. Er zijn heel veel sporten, maar naar de unieke combinaties van een bepaalde afwijking of ziekte van het hart en specifieke sporten zijn bijna nooit grote studies gedaan. Als sportcardioloog moet je dan bij elkaar zien te puzzelen wat wél bekend is. Gelukkig komt er steeds meer onderzoek, maar we hebben qua kennisontwikkeling nog veel werk te verrichten.”  Verder zijn ook de grote verschillen tussen mannen en vrouwen, leeftijd en culturele achtergrond uitdagend. Net als iemand moeten vertellen dat zijn droom niet haalbaar is. “Ik moet soms adviseren om iets niet te doen en dan zie je iemands wereld echt wel even in elkaar storten. Ze hebben dan al de diagnose en krijgen vervolgens nóg een klap. Dat is moeilijk, maar we moeten er als sportcardiologen niet voor terugdeinzen. Het gaat tenslotte om iemands veiligheid.”

Toegevoegde waarde

Sportcardiologie is volgens Jørstad van grote toegevoegde waarde. “We proberen echt door de bril van de sporter te kijken, vanuit hun perspectief. Voor sommige mensen is sporten een ontzettend belangrijk onderdeel van hun leven. Dat moeten we meenemen als we op zoek gaan naar oplossingen. We werken ook vaak in teams. Als we een uitdagende casus krijgen, brengen we deze in onze landelijke meeting naar voren. In deze bespreking komen elektrofysiologen, genetici, beeldvormers, kindercardiologen, chirurgen, interventiecardiologen en fysiotherapeuten samen. Iedereen denkt mee over deze casussen. Daardoor wordt het sportadvies nog persoonlijker. Mijn doelstelling is dat patiënten zich, als ze niet of niet meer zo vaak naar het spreekuur hoeven te komen, weer meer sporter dan patiënt voelen.”

Zorgkaart

Mensen die behoefte hebben aan advies van een sportcardioloog kunnen gebruikmaken van de sportzorgkaart, geeft hij tot slot aan. “Op de website www.sportcardiologen.nl vind je een overzicht van centra met deze expertise. Als patiënt kun je dan zien of je een sportcardioloog in de buurt of misschien zelfs wel in je eigen ziekenhuis kunt raadplegen. Gelukkig zijn steeds meer mensen in Nederland thuis in de sportcardiologie. Je kunt je vraag over sporten natuurlijk ook altijd voorleggen aan je eigen cardioloog, maar heb je wat meer expertise nodig, staat er een heel netwerk voor je klaar. Ik ben van mening dat sportcardiologen je ongetwijfeld goed kunnen begeleiden.”

Op 20 september organiseert Team Sportcardiologie van het Amsterdam UMC een dag voor sporters met een hartaandoening. Harald Jørstad is onderdeel van een vol, actief programma met specialisten, cardiologen en een College Tour met een oud-topsporter die goud won na een hartinfarct. Meer informatie en aanmelden via deze website: www.sport-cardiologie.nl/home

 Tekst: Laura van Horik
Foto: Harals Jørstad

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine.